zeszyt nr 10/2011 - Zbliżenia Interkulturowe

Recenzje
wowe cele – z jednej strony uznanie przez
RFN granicy na Odrze i Nysie, z drugiej
nawiązanie możliwie ścisłych kontaktów
gospodarczych z drugim państwem niemieckim.
Podejmowane przez niego działania
spotykały się z krytyką ze strony polityków
wschodnioniemieckich. Dlatego też
ciekawym uzupełnieniem opisu negocjacji
polsko-zachodnioniemieckich są krótkie
wzmianki o toczonych wówczas przez stronę
polską rozmowach z czołowymi politykami
NRD.
Lektura książki sprawia dużą przyjemność
także dlatego, że przy okazji dowiedzieć
się można wielu ciekawych rzeczy niezwiązanych
bezpośrednio z historią stosunków
polsko-niemieckich, ale w jakimś stopniu
ją współtworzących. I tak np. autor przytacza
słowa kanclerza Willy Brandta o tym,
że jego „babcia pochodziła z Meklemburgii
i była Polką” (144), wspomina o prowadzonych
przez wnuczkę Konrada Adenauera
– Bettinę Adenauer – poszukiwaniach
odległych polskich krewnych (217), co potwierdzałoby
tezę o świecie jako globalnej
wiosce, nawiązuje także do polskich korzeni
obecnej kanclerz Angeli Merkel (217). Natrafi
ć można i na inne równie interesujące
informacje, jak ta o temacie egzaminu maturalnego
z języka polskiego w roku 1945 –
„Problem niemiecki w literaturze polskiej”
(66) lub o powodach zmiany nazwy dworca
w Berlinie (wówczas stolicy NRD) z Schlesischer
Bahnhof na Ostbahnhof, co być
może zaskoczy niejednego młodszego czytelnika
(99).
Padają jednak też stwierdzenia, z którymi
nie zawsze można się zgodzić. Dotyczy
to między innymi postawy Marion
Dönhoff , jednej z prekursorek pojednania
z Polską po stronie niemieckiej. Tomala
pisze mianowicie, że odrzuciła ona zapro-
154
szenie kanclerza Willy Brandta, by towarzyszyć
mu w podróży do Warszawy z okazji
podpisania Układu między PRL a RFN
o podstawach normalizacji wzajemnych
stosunków, zwanego potocznie układem
o uznaniu granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej.
Autor ocenia, iż „w tym momencie
nie była ona jeszcze w stanie uznać ustalonej
po wojnie granicy polsko-niemieckiej”
(190). Tymczasem sama Dönhoff tłumaczyła,
że nie pojechała do Warszawy, gdyż
„co prawda pogodziłam się z tym, że moje
strony ojczyste, Prusy Wschodnie, zostały
ostatecznie utracone, ale asystowanie przy
przypieczętowaniu tego faktu i spełnianie
z tego tytułu toastu […] wydało się nagle
ponad moje siły”. 2
Reasumując, Niemcy – moją pasją
są książką godną polecenia każdemu, kto
interesuje się problematyką stosunków polsko-niemieckich,
ukazanych tutaj niejako
od kuchni. Jest świadectwem kształtowania
się tychże stosunków po II wojnie
światowej, świadectwem przełamywania
trudnych i bolesnych barier między Polską
i Niemcami. Jest oczywiście świadectwem
bardzo subiektywnym, ale tym bardziej autentycznym.
Mieczysław Tomala jest przekonany
i daje temu wyraz w swej książce,
że pojednanie między Polakami a Niemcami
jest możliwe i pomału się dokonuje,
choć czasami budzą się upiory. Na marginesie
trzeba dodać, że w przypadku Mieczysława
Tomali to pojednanie ma także
wymiar bardzo osobisty. Jego żoną, której
w swojej książce składa niejako hołd,
jest Niemka z NRD urodzona w Królewcu
2 Marion Dönhoff , Kanclerze Republiki Federalnej
Niemiec jakich nie znamy, Warszawa 1999
(tłum. A. Bogucki), s. 166, cyt. za Ernest Kuczyński:
Na drodze pojednania. Marion Dönhoff a Polska,
Włocławek 2008, s. 47 i nast.