zeszyt nr 10/2011 - Zbliżenia Interkulturowe

Artykuły
poetę i jego wielkie pożądanie, ponieważ
sama żyjąc w związku ze statecznym Mignetem,
miała kiedyś wykrzyknąć zrozpaczona:
„Dajcie mi prostego murarza, chcę
mężczyzny, który nie myśli”. Przyjmuje zatem
z wdzięcznością jej zaproszenie na wieś
do Jonchère: „Teraz dusza moja, dzięki niewyczerpanej
sile regeneracji, jest już zupełnie
spokojna. Podniecone zmysły ucichły.
Prowadzę spokojne i poważne życie
w zamku pięknej przyjaciółki, w czarującym
otoczeniu niepospolitych i dystyngowanych
ludzi. Sadzę, że umysł mój oczyścił
się z wszelkich naleciałości; będę pisał
teraz wiersze piękniejsze, książki bardziej
harmonijne. Jedna rzecz jest pewna: mam
w tej chwili wstręt do wszystkiego, co niskie
i mętne, co czuć stęchlizną i małością”.
Nie wytrzymuje długo w majątku księżnej
i wraca do Paryża. Jedno, być może
nawet zupełnie przypadkowe, spotkanie
z Matyldą niweczy wszelkie kruche przyrzeczenia.
Heine ponownie zrywa z całym
środowiskiem intelektualnym. Zmienia
mieszkanie na małe, przytulne „gniazdko”
przy rue Bergère 3. Są to dwa skromnie
umeblowane pokoiki. Austriacki pisarz
Franz Grillparzer, rozpieszczony wielkimi
mieszczańskimi mieszkaniami wiedeńskimi,
jest zaszokowany tym, łagodnie formułując,
nędznym mieszkaniem, do którego
w nieco próżniaczym bycie szybko
przyzwyczaiła się Matylda. Nikt natomiast
specjalnie nie dziwił się, że Heine – częściowo
prowadzący gospodarstwo, błąkał
się po targu w poszukiwaniu kurczaka.
Prawie wszystkie zarobione pieniądze
wydaje Matylda na stroje, kupowane bez
opamiętania. To „dziecko” nie zna wartości
pieniądza i zdaje się sądzić, że poeta
znajduje je na ulicy. Dopiero po latach,
i to z trudem, zaczęła wiązać jego pisa-
18
nie z ich bytem materialnym. „Ale Heine
nie tylko jako mężczyzna czuje się dobrze
z Matyldą. Budzi w nim głęboko schowaną
czułość – właśnie ona, duża zdrowa dziewucha,
kobieta-dziecko; nazywa ją pieszczotliwie
»maleństwem«. Budzi w nim sentymentalną
tkliwość, jaką okazywał dotąd
tylko matce – »starej kurze« – tak ją nazywa
w listach zuchwale i serdecznie zarazem
– i siostrze Locie, »kryształowej laleczce«.
Ten człowiek na pozór napełniony po brzegi
złośliwością, człowiek, którego ironia
nie oszczędza nikogo, który potrafi znaleźć
dla każdego raniące słowo i nie waha się
uderzyć nawet tych, którzy go obsypali dobrodziejstwami
– oddaje się kochance całkowicie,
z całą słabością bez obaw, aby ona
tę słabość poczuła i wyzyskała” (A. Valentin).
Dotychczas szalenie dyskretny w sprawach
intymnych, w listach z owego okresu
opisuje w cynicznym i rozpustnym stylu
swoje życie erotyczne, niczym pijany student,
jak to określił jeden z biografów. Nasz
bohater wyraźnie tkwi w „seksualnej niewoli”:
żyje na „pełnych obrotach” w dzień
i nocą, jest zmęczony, niekiedy wręcz wyczerpany.
I – jak wynika z korespondencji
– często marzy o „spokojniejszej fortecy”
ze strażnikiem pod drzwiami, broniącym
go przed kobietami. A jego „dzika kotka”
od rana do wieczora wypełnia sobą małe
mieszkanko: gada, co ślina na język przyniesie,
demonstruje kaprysy, w przypływie
pretensji i złości rzuca się na podłogę, no
i godzinami kłóci się ze swoją papugą.
Taka atmosfera naturalnie nie sprzyjała
wenie twórczej, a doszły jeszcze kłopoty
zdrowotne. Przed szalejącą w 1832 roku
epidemią cholery jakoś się uchronił, mimo
że pielęgnował wtedy chorego kuzyna Karola,
za co nota bene stryj Salomon zacią-