zeszyt nr 10/2011 - Zbliżenia Interkulturowe

14 VII 1940 wylądowaliśmy w tajdze.
Furmankami przewieziono nas do łagru,
który nosił nazwę „Lesozagotowitielnyj
Uczastok Lespromchoz”. Był to obóz
dla rosyjskich politycznych więźniów, których
tam zginęły setki […] przed naszym
przyjazdem wywieziono ich, pozostawiając
tylko 35, którzy mieli nam zorganizować
życie i nauczyć pracować w tajdze przy powale
lasu. Była to dawna carska inteligencja
[…] tymczasem enkawudysta wtłoczył 10
osób do pomieszczenia mającego około 13
m. Gwar, płacz i jęki chorych rozlegały się
w baraku, pełnym pluskiew i innego typu
robactwa. Do roboty wypędzano do lasu
na pował drzew o godz. 7 rano, a powrót
około 19.00. Miska zupy z owsianki i przydział
dla pracującego jednego kilograma
chleba – to było całodzienne wyżywienie
[…] Wśród rosyjskich więźniów był starszy
człowiek o polskim nazwisku Jaworski,
były minister carski; był przez 5 lat
w Polsce i mówił po polsku. Mamie przydzielił
pracę w kuchni, ojcu w małej elektrowni
wodnej, a mnie w stołówce, w której
sprzedawałam talony na zupę. Napisał
mi alfabet rosyjski i powiedział, żeby się
go nauczyć; po miesiącu przeniósł mnie
do „kantoru”, gdzie jako „szczetowod” obliczałam
zarobki za powalone drzewa […].
Pod koniec sierpnia Żydzi, którzy byli
tu w przeważającej większości, zdecydowali
o podjęciu strajku przeciwko warunkom,
w jakich kazano nam żyć i pracować. Rezultatem
dwudniowego strajku była wywózka
mężczyzn w niewiadomym kierunku.
Terror i przemoc się nasiliły. Byliśmy
pilnowani przez strażników dzień i noc,
i stale wymagano coraz większej wydajności
w pracy. Codziennie przypominano
nam, że przywieziono nas tutaj „na wsiegda”.
Józef Musioł: Miłość ze zbrodnią państwa w tle
Ludzie niedożywieni, głód panował powszechnie,
tylko pracujący dostawali około
jednego kilograma chleba (mokrego jak
glina), który po przesuszeniu nie był większy
od grubej kromki, niepracujący, chorzy
i dzieci dostawali po 200 gram. Za chleb
trzeba było płacić, a zarabiało się parę rubli.
Pracujący dostawali talony na zupę, raz
dziennie, z owsianki. Raz jeden było w zupie
trochę mięsa, bo koń złamał nogę […]
W drugiej połowie października, gdy leżało
prawie trzy metry śniegu, mojego ojca wysłano
do pracy w lesie, na mrozie dochodzącym
do minus 55 stopni. Już 18 XI ojciec
zmarł przy powale drzew […] Ponieważ
ziemia i śnieg były całkowicie zamarznięte,
pochowano tatusia w tunelu śnieżnym,
a dopiero wiosną w ziemi […] Wszystkich,
z kantoru również, w niedziele pędzono
do lasu w straszliwy mróz. Mama ubierała
mnie w rzeczy ojca. W Wigilię, płacząc,
łamaliśmy się skórką chleba, głodni i zziębnięci
[…] Kartki pocztowe od Dominika,
które dotarły do nas, dodawały mi sił
[…] Tam od Rosjanek usłyszałyśmy, że w r.
1933 był tak straszny głód na Syberii, że zabijano
dzieci, zamieniając się z sąsiadami,
bo własnych nie mieli sumienia zabijać –
by je potem zjeść!
W lipcu 1941 mnie i 2 mężczyzn przeniesiono
do pracy w biurze do miejscowości
oddalonej około 30 km […] 13 września
dotarł do nas polski ofi cer, który powiedział
o amnestii dla Polaków i polecił jak najszybciej
wrócić do obozu z wiadomością,
że będziemy wyjeżdżać na południe ZSRR,
gdzie już tworzy się Armia Polska. Wracaliśmy
piechotą przez tajgę, wzdłuż rzeki, potem
promem na drugą stronę i znowu piechotą
[…] Z bali zbito tratwy, na których
ruszyliśmy rzeką Czułym 250 km do stacji
kolejowej w Asino […], potem pocią-
99