zeszyt nr 10/2011 - Zbliżenia Interkulturowe

Historia i polityka
kiem jednostek uprzednio suwerennych,
ale swoistym typem decentralizacji zapoczątkowanej
w państwie unitarnym. Tendencję
odsuwania się od centrum władzy
w rozwoju tego państwa wyjaśniają pewne
aspekty podziału uprawnień między państwo
federalne i rozmaite jednostki składowe.
Są one nastawione tylko na kompetencje,
które zostały im przydzielone,
państwo federalne zachowuje pozostałą
część uprawnień. Rozdział kompetencji
bazuje na założeniu zasady wyłączności
– w każdej dziedzinie, jedna władza (jeśli
chodziłoby o poziom federalny czy o jednostki
składowe) jest kompetentna do „stanowienia
prawa, wykonywania i fi nansowania”,
co w niektórych przypadkach pozwala
uniknąć ich pokrywania się. Oczywiście,
ta reguła zakłada pewne wyjątki i liczne
kompromisy.
2. Nakładanie się na siebie uprawnień.
Belgia odróżnia się od innych modeli federacji
klasycznych poprzez dwa typy wyraźnych
politycznych jednostek – wspólnot
językowych i regionów terytorialnych.
Wspólnoty i Regiony dysponują własną legislatywą
określaną jako rady i egzekutywą,
czyli rządem. W rezultacie, w belgijskim federalizmie
znacznie wzrasta liczba ustawodawców,
co pociąga za sobą spory między
tymi władzami, zwłaszcza kiedy ich działania
zachodzą na siebie. Instytucją, która
ma łagodzić i rozwiązywać powstałe zatargi,
jest Trybunał Arbitrażowy.
3. Asymetria. Federalizm belgijski charakteryzuje
się również asymetrią, która
przejawia się w braku harmonii między
politycznymi jednostkami federacyjnymi
w zakresie kompetencji i organizacji. Tytułem
przykładu, status Stolicy Brukseli różni
się od tego, jaki posiadają pozostałe regiony,
ponieważ w niektórych dziedzinach, region
80
ten jako siedziba kraju podlega kontroli
państwa federalnego. Poza tym kompetencje
wspólnot nie są identyczne na północy
i na południu kraju.
4. Bipolarność. Ewolucja prawna federacji
jest zdeterminowana przez całość układu
sił społecznych prezentowanych w państwie.
Dwubiegunowość sprowadza się
tu do dwóch głównych partnerów – wspólnoty
fl amandzkiej i francuskiej.
Natomiast według Nicolasa Lagasse’a
(ekspert w dziedzinie belgijskiego prawa
konstytucyjnego i porównawczego
oraz w zakresie organizacji międzynarodowych),
struktura federacji belgijskiej prezentuje
w zasadzie dwie charakterystyczne
cechy dla obserwatora z zagranicy: jawi
się ona zarazem jako jeden z modeli przekazywania
kompetencji jednostkom federacyjnym,
szczególnie na niwie międzynarodowej,
i jako instytucjonalny węzeł
gordyjski bez porównania. Decentralizacja
na dwóch poziomach – z jednej strony Regiony,
z drugiej Wspólnoty, mogą wydawać
się rozwiązaniem paradoksalnym na terytorium
tak niewielkim, jakim jest Belgia.
Jak zauważa Lagasse, federacja tego kraju
czasem określana jako „monstrum instytucjonalne”,
mimo pewnych niespójności
i nadal licznych niedoskonałości, pozwala
jednak na pokojową koegzystencję trzech
wspólnot lingwistycznych i kulturowych,
choć oczywiście pojawiają się sprzeczności
i ostre napięcia. W Belgii reforma państwa
była procesem ewolucyjnym, o którym nigdy
nie myślano w sposób kompleksowy
w oparciu o jasno określone cele. To ślepe
posuwanie się naprzód, skokowe reformy
niepozbawione pewnej dozy pragmatyzmu,
które usiłują zapewnić pomyślną
syntezę coraz bardziej rozbieżnych interesów
Flamandów i Walonów.