zeszyt nr 10/2011 - Zbliżenia Interkulturowe

Edyta Lechwar-Wierzbicka: Różne ujęcia modelu federalizmu belgijskiego
W tym artykule skupiono się głównie
na przedstawieniu nietypowego i unikalnego
modelu federacji belgijskiej, do utworzenia
którego na przełomie kilkudziesięciu lat
doprowadziły antagonizmy i roszczenia walońsko-fl
amandzkie. Zatem na czym polega
ów fenomen i unikalność federalizmu tego
niewielkiego kraju?
Oficjalnie Belgia była państwem
ze scentralizowaną administracją przez
pierwsze 150 lat swego istnienia. Faktycznie
jest to jednak 140 lat, gdyż punktem startowym
dla federacji tego kraju był rok 1970,
a nie jak się często podaje 1980. W przypadku
kraju Walonów i Flamandów federalizm
okazał się wyrazem dążeń do scalenia
heterogenicznego społeczeństwa, które
w takiej formie ustrojowej dopatrywało się
instytucjonalnej równowagi między jednością
a niezależnością jednostek kulturowych
i językowych.
Królestwo Belgii jako kraj federalny
skonstruowane jest z pięciu wyodrębnionych
organizacyjnie struktur, tworzących
jednocześnie pięć różnych, ale wzajemnie
się uzupełniających, poziomów organów
decyzyjnych obejmujących państwo centralne,
wspólnoty, regiony, prowincje i gminy
6 .
Aby zrozumieć strukturę belgijskich
instytucji i niektóre z głównych ich cech,
użyteczna będzie krótka wzmianka o historii
jej przemian służąca pewnemu usystematyzowaniu
poruszanych kwestii. Zaczynając
od scentralizowanego i unitarnego
państwa, kraj ten progresywnie zwracał się
w stronę federacji i względnie zdecentralizowanego
systemu. Stało się to za sprawą
6 A. Suwała, Status prawny gmin w państwach
Europy Zachodniej, „Annales Universitatis Mariae
Curie-Skłodowska Lublin-Polonia” 2006, vol. XIII,
s. 42.
5 reform przeprowadzonych na przestrzeni
ponad 30 lat. Jednak droga do federalizmu
była znacznie dłuższa i naznaczona sporami.
Wszystko zaczęło się od małej grupy intelektualistów
fl amandzkich, mieszkających
w północnej części Belgii, która zażądała
prawa do używania ich języka ojczystego
w sferze publicznej. Z czasem pośród ludzi
mówiących po niderlandzku wykształcił
się ruch domagający się praw językowych.
Zbliżone tendencje pojawiły się wkrótce
wśród mieszkańców południowej Belgii
mówiących po francusku lub spokrewnionymi
dialektami walońskimi 7 .
Oba ruchy doprowadziły do pojawienia
się idei zakładającej, że podział językowy
kraju mógłby stać się bazą, na której powinna
zostać zbudowana wewnętrzna struktura
polityczna. I faktycznie, w ciągu ostatnich
kilkudziesięciu lat obserwowaliśmy proces
przechodzenia od scentralizowanego, jednolitego
państwa, w którym kryteria językowe
były przeważnie pomijane w funkcjonowaniu
struktur instytucjonalnych,
ku państwu złożonemu z formalnie uznanych
regionów językowych.
Pierwszą reformę datuje się na rok 1970,
kiedy to koncepcja Regionów i Wspólnot
Kulturalnych została wprowadzona do konstytucji.
Stanowiły one typowo belgijski
kompromis między żądaniem Flandrii, domagającej
się utworzenia dwóch wspólnot,
a postulatami ludności francuskojęzycznej,
preferującej powołanie trzech regionów.
Mocą tej zmiany utworzono 3 Regiony –
Walonię, Flandrię i Brukselę oraz 3 Wspólnoty
Kulturalne – niderlandzką, francuską
i niemieckojęzyczną. Ta koegzystencja
wszystkich typów federacyjnych jednostek
7 V. Philips., P. Vermeersch, Belgia: geneza i organizacja
państwa federalnego, „Studia Europejskie”,
nr 1, 1998, s. 68.
77