zeszyt nr 10/2011 - Zbliżenia Interkulturowe

Edyta Lechwar-Wierzbicka: Różne ujęcia modelu federalizmu belgijskiego
Ciekawą opinię na temat federacji belgijskiej
formułuje Ryszard Siwek (literaturoznawca
romanista). Jego zdaniem „mnożą
się instytucje i instancje, wszystko ulega
podwojeniu, potrojeniu” 11 . Wprawdzie wydawać
by się mogło, że federacyjne państwo
„o tak niesłychanie rozbudowanym i zdublowanym
aparacie” 12 , jest z góry skazane
na klęskę, to jednak ten mechanizm przerośniętej
administracji działa na tyle poprawnie
i efektywnie, iż czasem mówi się,
że funkcjonuje on jak szwajcarski zegarek.
Siwek dostrzega również negatywne skutki
belgijskiej formuły autonomii regionalnej.
Spowodowała ona przede wszystkim
znaczne uszczuplenie roli i funkcji państwa
jako całości. Poza tym niekorzystnym skutkiem
reform ustrojowych, jak wskazuje badacz,
było ustanowienie podziału terytorium
kraju według kryteriów językowych.
Podzielenie kraju na fl amandzko-, francusko-
i niemieckojęzyczne gminy, usankcjonowało
w każdej z nich język dominujący.
Tym samym nastąpił zanik małych społeczności
lokalnych, w których w sposób całkowicie
naturalny posługiwano się dwoma
lub trzema językami 13 .
Wprowadzenie federalizmu nie rozwiązało
wszystkich problemów w Belgii, choć
dzięki ciągłym modyfi kacjom systemu stał
się on metodą zapobiegania i rozwiązywania
konfl iktów. Nie jest on stałą sytuacją,
ale ciągłym ruchem, swoistą ewolucją i nieustannym
poszukiwaniem, jak stwierdził
kiedyś premier Guy Verhofstadt. Federalizm
w Belgii nie został ustanowiony w jed-
11 R. Siwek, O integracji, tożsamości i literaturze,
[w:] J. Łaptos (red.), Pamięć zbiorowa w procesie integracji
Europy, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków
1996, s. 33.
12 Ibidem.
13 Ibidem.
ną noc, tylko w czasie kilku dekad poprzez
rewizje konstytucyjne, liczne regulacje
i modyfi kacje prawne dostosowujące swe
założenia do działań Wspólnot i Regionów.
Belgia posiada własne znaczenie federalizmu,
ponieważ musi zajmować się specyfi
cznymi problemami. Tytułem przykładu
– stworzenie państwa federalnego złożonego
jedynie z dwóch wielkich jednostek składowych
bez wspólnych partii politycznych
i bez jednej narodowej opinii publicznej
nie jest łatwe. To wymaga rozwiązań wyjątkowych,
skrojonych dla Belgii jakby „na zamówienie”.
Przykład Belgii pokazuje, że jeden federacyjny
model, pasujący do wszystkiego,
nie istnieje. Każda sytuacja wymaga wypracowania
odpowiedniej dla siebie drogi, podejścia,
przystosowanego do potrzeb kulturowych,
historycznych i demografi cznych
danego otoczenia. Zmienianie systemu
państwowego jest stopniowym i złożonym
procesem, który pociąga za sobą dawanie
i branie w duchu kompromisu oraz techniczne
rozwiązania 14 . Zatem, dzięki wielu
ustępstwom i stworzeniu skomplikowanych
mechanizmów instytucjonalnych,
póki co, udało się w całości zachować Belgię.
Wprawdzie federalizacja nie zdołała
powstrzymać nacjonalistycznego myślenia
uosobionego we Flamandach i Walonach,
ale poprzez odchodzenie od unitaryzmu łamano
bariery i określano nowe cele. Jednym
z nich może okazać się dążenie do konfederacji,
które miałoby szansę stać się się ostatnią
fazą zmierzającą do rozkładu Belgii 15 .
14 G. Tegenbos, Belgium at the centre of the conference
on federalism 2005, „Federations”, vol. 4, nr 3,
2005, s. 4.
15 J. Łaptos, Kryzys tożsamości narodowej Belgów.
Przyczyny, przejawy, konsekwencje, [w:] I. Stawowy-
81