De maskers van Odin

DE RIJKEN VAN DE NATUUR 75
hun verschijningsvorm de schepping is van de menselijke fantasie.
Verschillende oude legenden die over deze en andere
‘onbezielde’ bewoners van het Rijk der Fabelen vertellen,
bevatten overblijfselen van een heel werkelijke kennis die
in de loop van de eeuwen verwrongen en verkeerd begrepen
is geraakt: dat er op de evolutieschaal lager dan de
mineralen entiteiten en krachten zijn die zichzelf tot uitdrukking
brengen in de eigenschappen van stoffelijke elementen
of in de toestanden van de stof. Het zijn wezens die
we moeilijk kunnen omschrijven, want we hebben geen
idee van het soort ‘ziel’ dat zich in mineralen belichaamt, en
nog minder van wezens die lager op de evolutieladder staan
dan zij. Klassieke en middeleeuwse verhalen geven deze
bewoners van de elementen weer als salamanders (van
vuur), undinen (water), sylfen (lucht), en gnomen (van de
aarde); de Edda rekent ze tot de dwergen en zegt dat ze zijn
voortgekomen uit de titanen of reuzen van de bijbehorende
elementen. Zoals de Griekse Oceanus (de ‘wateren’ van de
ruimte) de undinen voortbracht, evenzo heeft in de Oud-
Noorse mythen Äger met zijn vrouw Ran, de godin van de
zee, de negen golven voortgebracht. We vertrouwen voortdurend
op de eigenschappen van wat we tegenwoordig de
natuurwetten noemen – alle chemische en fysische, automatische
en halfautomatische functies van de natuur; dit
zijn uitdrukkingen van krachten van elementalen. Zonder
hen zouden we niet in contact komen met de stof waarin we
leven, noch zouden we kunnen vertrouwen op het gedrag
ervan. Zij zijn de vormgevers van wolken, de oppervlaktespanning
waardoor een dauwdruppel wordt gekenmerkt, ze
zorgen ervoor dat de vlam oprijst en dat water valt. Omdat
ze echter een duidelijke omvang en vorm missen, worden
die wezens gewoonlijk niet als levensvormen herkend, hoewel
ze elke vorm kunnen aannemen die door de populaire
verbeelding aan hen wordt gegeven. Wanneer zo af en toe