Türkiye'de Yükseköğretim: Karşılaştırmalı Bir Analiz - SETA

TÜRKİYE’DE YÜKSEKÖĞRETİM
nin, üniversiteleri adeta kendi mülkleri olarak gördükleri ve dışarıdan
yönetime müdahaleye karşı çıktıkları gerekçesiyle eleştirenler
de bulunmaktadır (Ergüder, 2008). Rektörün belirlenmesinde seçim
sisteminin en büyük eksikliği ya da en sorunlu yanı, rektörlerin bizzat
kendilerinin öğretim üyelerini atamaları yani onları işe almaları
ve daha sonra işe aldıklarının rektörlük seçimlerinde oy kullanmalarıdır.
Bu soruna bir çözüm olarak, yardımcı doçent kadrosuna alınan
akademisyenlerin üç yıl çalıştıktan sonra (TÜSİAD, 2004) oy
hakkını edinmeleri önerilmişse de, bu öneri da aslında sorunu çözmeyecektir.
Çünkü rektör kendi yandaşları için doçent veya profesör
kadrosu da açabilir. Benzer şekilde, YÖK (2007) tarafından önerilen,
“en az iki yıldır o üniversitede kadrolu öğretim üyesi olarak” (s. 165)
çalışanların rektörlük seçiminde oy kullanabilme hakkı elde etmesi,
içerdiği totoloji nedeniyle de sorunludur. Çünkü bir üniversitede
öğretim üyesi olarak kadro elde etmek rektörün inisiyatifindedir.
Seçim sisteminin bütün bu sayılan sakıncalarına rağmen, öğretim
üyelerinin çoğunluğunun seçimden yana olduklarını hatırlatalım.
Her ne kadar Türkiye’de seçim sistemine geçilmesi sıklıkla dile
getirilse de, Batı’da böyle bir sistem neredeyse hiç kalmamıştır. Daha
önce işaret edildiği üzere, İngiltere, ABD, Almanya ve Hollanda gibi
ülkelerde, yalnızca kendi seçtiği organlar eliyle yönetilen üniversite
kalmamıştır (Doğramacı, 2007). Bilindiği üzere, Kıta Avrupası ülkelerinde,
ilgili Eğitim Bakanlarının yani hükümetin devlet üniversiteleri
üzerinde son derece etkin bir rolü vardır. İngiltere ve ABD
gibi ülkelerdeki üniversiteler ise, Yöneticiler Kurulu veya Mütevelli
Heyeti niteliğindeki ara kuruluşlar tarafından yönetilmekte ve bu tür
kurulların üyelerinin çoğu, o üniversitenin mensubu olmayan kişilerden
oluşmakta ve seçilmiş valiler tarafından atanmaktadır.
Rektörlerin belirlenmesinde uygulanan mevcut düzenlemeye bir
alternatif şudur: Kısa vadede köklü üniversitelerin, orta vadede bütün
üniversitelerin birer kanunu ve “Yöneticiler Kurulu”/“Mütevelli
Heyeti” olmalı, üniversitenin genel gidişatını tayin eden ilkeler ve
rektör, bu kanun ve heyet tarafından düzenlenip belirlenmelidir.
Kuşkusuz böyle bir yaklaşım, üniversitelere farklılaşmak ve özelleşmek
hususunda fırsat tanıyacaktır. Konuyla ilgili olarak dünyada-
168