Türkiye'de Yükseköğretim: Karşılaştırmalı Bir Analiz - SETA

YÖNETİCİ ÖZETİ
içerisindeki oranı % 5’lerden % 20’lere çıkarılmalıdır. Kâr amaçlı
özel üniversitelerin kurulması önündeki anayasal engeller kaldırılmalıdır.
Bu, hem üniversitelerde okuyacak öğrenci sayısının
artırılmasına yardımcı olacak hem de üniversiteler arasındaki
rekabeti artıracaktır.
38. OECD ülkelerinin çoğu, ayrıntılı kalemler üzerinden bütçeleme
yerine, torba bütçe uygulamasına geçmiştir. Neredeyse bütün
Avrupa ülkelerinde, yükseköğretim kurumlarına ayrılan
kaynakların belirlenmesinde, formüller kullanılmaktadır. Torba
bütçe ve formül kullanılması, yükseköğretim kurumlarının mali
özerkliklerini artırmış ve yeni hesap verebilirlik mekanizmalarını
beraberinde getirmiştir. Türkiye’de de bu uygulamaların başlatılması,
üniversitelerin mali özerkliklerinin artırılması hususunda
faydalı olacaktır. Yükseköğretim kurumları 4–5 yıllık eylem
planları hazırlamalı ve bu planları YÖK ve Maliye Bakanlığı gibi
kuruluşların onayına sunmalıdırlar. Öğrenci sayısı ve mezun sayısı
gibi girdi ve çıktılar, ödenek belirlenmesinde önemli ölçütler
olmalıdır.
39. Türkiye’nin yükseköğretim süresi boyunca bir öğrenci için yaptığı
ortalama toplam harcama, OECD ülkeleri arasında son sıradadır.
Dolayısıyla yükseköğretim ödenekleri artırılmalıdır.
40. Özellikle serbest piyasacı ideolojinin hâkim olduğu ülkelerde,
yükseköğretim toplumsal bir hizmet olmaktan daha çok, bireysel
getirileri olan özel bir mal olarak görülmeye başlanmıştır. Bu
ülkelerdeki üniversiteler öğrencileri müşteri olarak görmekte ve
öğretim elamanlarının kimi sosyal haklarını kısıtlamaktadırlar.
Buna karşın, Avrupa ülkelerinin hemen tamamında yükseköğretim
hâlâ bir kamu hizmeti olarak görülmekte ve ağırlıklı olarak
devlet tarafından finanse edilmektedir. Avrupa Birliğine üye
ülkelerin yükseköğretim ödeneklerinin yaklaşık % 80’i kamusal
kaynaklardan karşılanmıştır. Türkiye, yükseköğretimi ağırlıklı
olarak kamu tarafından finanse etmeye devam etmelidir.
41. Türkiye’de üniversiteler bulundukları bölgenin toplumsal ve ekonomik
ihtiyaçlarına karşı genellikle kayıtsız kalmış ve bununla
23