Türkiye'de Yükseköğretim: Karşılaştırmalı Bir Analiz - SETA

TÜRKİYE’DE YÜKSEKÖĞRETİM
bulan mütevelli heyeti sistemi, üniversitenin kurumsal özerkliğini
kısıtlayıcı değil, onu artırıcı bir şey olarak yorumlanmaktadır. Çünkü
mütevelli heyeti, üniversite ile devlet ve piyasa arasında bir “tampon”
vazifesi görmekte ve bir yandan üniversitenin çıkarlarını dışa
karşı savunmakta, öte yandan toplumun beklentilerini üniversiteye
yansıtmaktadır. Mütevelli heyeti sistemi bizde ODTÜ gibi kurumlar
tarafından uzun yıllar uygulanmıştır. Ayrıca, 1991 yılında çıkarılan
3708 nolu yasa, beş devlet üniversitesini özel statülü devlet üniversitesine
dönüştüren yolu açmıştı. Yasaya göre, özel statü verilen bir
üniversite, dokuz kişilik bir Üst Yönetim Kurulu tarafından yönetilecektir.
Kurulda rektör, Milli Eğitim Bakanlığının belirlediği iki üye,
Cumhurbaşkanının belirlediği dört üye, YÖK’ün önerdiği üç aday
içerisinden Cumhurbaşkanının atayacağı iki üye yer alacaktır. Yasa,
Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edildiği için uygulama imkânı
bulmamıştır. Aslında bazı gelişmiş üniversitelere özel statü verilmesine
hâlâ ihtiyaç vardır (Doğramacı, 2007, Ergüder, 2008; Gürüz,
2008). Çünkü özel statü sayesinde, son yıllarda vakıflarca kurulan
ve hızla gelişen üniversitelerdeki idari ve mali esnekliklerden devlet
üniversitelerinin de yararlanması mümkün olabilmektedir. Bununla
birlikte, söz konusu öneride Cumhurbaşkanına çok geniş yetkiler
verilmiştir. Oysa bu yetkilerin, yürütmenin sorumlu kanadı olan hükümete
bırakılması, Batı ülkelerindeki uygulamaya daha yakındır.
Mütevelli heyetinin sorumlu olması gereken temel alanlar şunlardır:
Rektörün seçilmesi/atanması, yükseköğretim kurumunun
önceliklerinin belirlenmesi, strateji ve planların onaylanması, günlük
yönetimi düzenleyen kural ve yönetmeliklerin onaylanması, bütçenin
onaylanması, YÖK ve Bakanlıklarla yapılacak sözleşmelerin
imzalanması, kaynakların etkili kullanımının sağlanması ve denetlenmesi
(Ergüder, 2008). Rektör, üniversitenin bilfiil yönetiminden
sorumlu olmalıdır. Üniversitenin akademik konularda alacağı kararların,
senato tarafından alınmasına devam edilmelidir. Mütevelli heyeti
uygulamasına geçmesi henüz uygun bulunmayan üniversiteler
için, geçmişte Atatürk Üniversitesi için önerilen “Müşavirler Heyeti”
türünden kurullar kurulmalıdır. Yasaya göre, Atatürk Üniversitesinde
ABD’deki üniversitelerde bulunan “Mütevelli Heyeti” yerine,
hükümet ile halk arasında bağ görevi yapacak ve üniversite dışında
170