Türkiye'de Yükseköğretim: Karşılaştırmalı Bir Analiz - SETA

TÜRKİYE’DE YÜKSEKÖĞRETİM
bu şekilde anlaşıldığı için, kurum olarak üniversite, halka karşı hesap
verir olmaktan uzak bir görüntü arz etmektedir.
Akademik açıdan üniversitelerin yeniden yapılanması konusunda
çeşitli tartışmalar yapılmaktadır. Üniversiteden beklentilerin
değiştiği bu dönemde akademik özgürlük ve üniversite özerkliğine
verilen önemin artırılması zorunludur (UNESCO, 1992). Başta
ABD olmak üzere gelişmiş ülkelerde üniversitelerin değişen rolü konusunda
çeşitli eğilimler ortaya çıkmaktadır. Örneğin, özellikle son
20 yılda ABD’de çoğu yükseköğretim kurumlarında akademik bilgi,
genel olarak piyasaya bağımlı bir yörüngede yeniden yapılandırılmıştır.
ABD’de, yükseköğretimle ilgili baskın olan yaklaşım, yükseköğretimin
toplumsal bir kurum olarak görülmesinden, bir endüstri
olarak görülmesine doğru bir değişim göstermiştir. Bununla birlikte,
başta İngiltere olmak üzere, birçok batı ülkesinde kaynak kullanımında
ve araştırmalarda denetim artırılmıştır. Ancak teknolojiye yenilik
ve ekonomiye katma değer sağlayan, verimi ve ihracatı arttıran
projelere geniş destek sağlanmış, üniversiteler bu anlayışla yeniden
yapılandırılmıştır. Dahası, bu anlayışı destekler biçimde lisans müfredatı
ve laboratuarlar gözden geçirilmiş, lisansüstü araştırmalarda
uygulamaya önem verilmiştir.
ABD ve bazı diğer ülkelerde yükseköğretim, gittikçe bir meta
olarak düşünülmekte ve üniversiteler gittikçe daha fazla şirketleşmektedirler.
Bunun sonucunda, dünyada harçların artırılması
ve eğitimin ticarileştirilmesi gibi güçlü eğilimler ortaya çıkmıştır
(Altbach, 1999). Bunlar, devletlerin yükseköğretim harcamalarını
azaltmaya dönük eğilimleridir. Çünkü öğrenci sayısında dünya çapında
görülen artışla birlikte, hükümetler yükseköğretime gittikçe
daha fazla miktarda kaynak ayırma konusunda zorluk çekmektedirler.
Bu süreçte, özellikle uygulamalı araştırma konuları daha çok
desteklenmektedir. Bu eğilimlerin, uzun vadede eğitimin niteliği,
niceliği ve akademik özgürlük üzerindeki etkisinin ne olacağı -en
azından- belirsizdir. Tarih göstermiştir ki, üniversiteler değişen
şartlara kendilerini adapte etme konusunda hayli başarılıdırlar ve
aynı zamanda hem araştırma hem de öğretime olan adanmışlıklarını
sürdürmüşlerdir. Yine tarihten biliyoruz ki, akademik özgürlük
50