Türkiye'de Yükseköğretim: Karşılaştırmalı Bir Analiz - SETA

YÜKSEKÖĞRETİM: KAVRAMSAL ÇERÇEVE
Üniversitelerin doğup gelişmesi ve üniversitelere yüklenen işlevler,
üniversitelerin yönetim biçimleri, gelenekleri, felsefeleri, programları,
üniversiteyle devlet ve toplum arasındaki ilişkiler, ülkelere
göre birbirinden farklılaşmaktadır. Bütün bu konularda, özellikle Avrupa
ülkelerindeki üniversiteler ile Amerikan üniversiteleri arasında
önemli farklılıklar vardır. Geçmişten bu güne söz konusu farklılıklar
devam etmektedir. Bu süreçte, Amerikan üniversiteleri diğerleri tarafından
örnek alınan üniversiteler olmaktadır. Ancak, III. Bölüm’de
ele alınacağı üzere, Amerikan üniversitelerinin de karşı karşıya olduğu
sorunlar bulunmaktadır.
Sonuç olarak, Bologna Sürecinde normatif mahiyette ve yaptırımcı
olmayan oldukça fazla retorik üretilmiştir. AB ve AB Komisyonu,
bu sürece dolaylı olarak katılmaktadır. Dolayısıyla yukarıda söz
konusu edilen deklârasyonların, ülkeler üzerinde yasal veya hukuki
hiçbir yaptırım gücü yoktur. Her ne kadar hükümetler, onları temsil
eden bakanlar, üniversiteler, bu sürece gönüllü olarak ve heyecanla
katılmakta iseler de Süreç, oldukça sorunlu ilerlemektedir. Süreçte
dile getirilen birtakım konular temenni niteliğindedir. Örneğin istihdam
edilebilirlik bu konulardan biridir. Süreç hakkında ulusal düzeyde
ve Avrupa boyutunda düzenli olarak raporlar hazırlanmakta,
ülkelerin ulaştıkları noktalar belirlenmektedir. Bologna Süreci bir
standartlaştırma girişimi olarak görülebilir. Bu Süreçle birlikte, yükseköğretimde
diğer ülkelerle benzeşme ve kurumsal özerklik arasında
bir gerilim ortaya çıkmaktadır. Bologna Sürecinin ana hedefi
olan, 2010 yılına kadar, öğrencilerin çok sayıda kaliteli dersi alabileceği
ve derslerin farklı ülkelerde kolayca tanınabileceği bir Avrupa
Yükseköğretim Alanı oluşturmaya henüz ulaşılamamıştır. Bu hedefe
varmak ve özellikle Amerika Birleşik Devletleri’yle rekabete girebilmek
için, hâlâ ciddi reformlara ihtiyaç duyulduğu, Bologna Sürecine
katılan ülkeler tarafından da kabul edilmektedir.
Bologna Süreci’ne 2001 yılında katılan Türkiye, geçen süre zarfında
kimi değişiklikleri uygulamaya koymuştur. Bu değişikliklerden
bir tanesi, kalite güvencesi konusudur. 2005 yılında, ulusal çerçevede
kalite güvence sistemine yönelik “Yükseköğretim Kurumlarında
Akademik Değerlendirme ve Kalite Geliştirme” isimli bir yönetmelik
83