Türkiye'de Yükseköğretim: Karşılaştırmalı Bir Analiz - SETA

YÜKSEKÖĞRETİM: KAVRAMSAL ÇERÇEVE
neticinin veyahut liderin otoritesi, atandığı pozisyonun taşıdığı güce
veya yetkiye dayanır. Akademik liderlik ise, yukarıdan atama ile ve
aşağıdan yukarıya verilen destekle gerçekleşir ve bilgi birikimi, deneyim
ve uzmanlık otoriteye kaynaklık eder. Bazı ülkelerde belirgin
bir şekilde etkisini gösteren profesyonel liderlik anlayışı, akademik
geçmişi veya deneyimi olmayan profesyonel “yönetim gruplarının”
üniversite yönetiminde etkin oldukları bir modelin ön plana çıkmasını
doğurmaktadır. Günümüzde etkin, verimli ve sonuca odaklı bir
yükseköğretim modeli için akademik ve profesyonel liderlik rollerinin
belirgin şekilde tanımlanması, ayrıştırılması ve belirli ilkeler çerçevesinde
“ortak liderlik” anlayışının geliştirilmesi önerilmektedir.
Böyle bir liderlik anlayışının başarılı olması için, hem akademik hem
de profesyonel liderliğe kurumsal olarak değer verilmesi ve bunun
kurumsal yönetime yansıtılması gerekir (Yielder & Codling, 2004).
Avrupa ülkelerindeki yükseköğretim kurumlarının başında,
“Rektör”, “Başkan” veya “Vice-Chancellor” (devlet başkanının üniversitedeki
vekili anlamında Yardımcı-Şansölye) bulunur. Avrupa’da
ve dünyanın birçok ülkesinde üniversitenin lideri olan başkan veya
rektör, bir kurul veya kişi tarafından görevine atanır. Bazı ülkelerde
ise üniversite liderleri atanmaktan çok genellikle kurum içindeki
bir kurulun üyelerinin veya öğretim üyelerinin oylarıyla seçilmektedir.
Slovenya’da rektör öğretim üyeleri ve öğrenciler tarafından
seçilir; Yunanistan’da öğretim üyeleri, öğrenciler ve diğer personel
tarafından seçilir; Danimarka ve İngiltere’de üniversite başkanını
atayan kurulun üyelerinin çoğu dışarıdandır. Avusturya ve Hollanda
gibi ülkelerde ise başkanı atayan kurulun tamamı dışarıdandır.
İsveç’te rektör hükümet tarafından atanmaktadır. Diğer bazı Avrupa
ülkelerinde ise yükseköğretim kurumunun başkanı kurum tarafından
seçilir veya tavsiye edilir fakat bu seçim veya tavsiye, hükümet
(Çek Cumhuriyeti’nde ve Slovakya’da Cumhurbaşkanı) tarafından
onaylanmalıdır (Eurydice, 2008). Ancak son zamanlarda birçok ülkede
rektör veya başkanın seçilerek tayin edilmesinden, üyelerinin
çoğunluğunu dışarıdan kişilerin oluşturduğu kurullar tarafından
atanmasına doğru bir geçiş olduğu gözlenmektedir (bkz. Tablo 4).
Bununla birlikte, atamalarda güçlü bir akademik geçmiş, baskın bir
ölçüt olmaya devam etmektedir (OECD, 2003).
71