07 31 Ocak - 2 Şubat 2007 Kütahya - Akademik Bilişim Konferansları

Elektronik Dergilerde ve Veri Tabanlarında Ulusal Lisans SorunuYaşar TontaKaynaklarının Kullanımında İşbirliği Toplantısı”düzenlendi. Bu toplantıya üniversitelerdekütüphanelerden sorumlu toplam 115 rektöryardımcısı ve kütüphane ve dokümantasyondaire başkanı katıldı. Katılımcılara elektronikbilgi kaynaklarının kullanımında işbirliğinisağlamak için üniversiteler arasında kurulmasıplanlanan konsorsiyum ve bu konsorsiyumunteknik ve yönetimsel alt yapısı (ağ alt yapısı,elektronik veri tabanlarını depolamak için satınalınacak veri ambarları, ulusal lisans sözleşmesininhukuki yönleri vb. gibi) hakkında bilgiverildi. 1 Toplantıya katılanların çoğu böyle birgirişimin ULAKBİM’in öncülüğünde başlatılmasınınuygun olacağını belirten bir bildirgeyiimzaladılar.Zamanla ULAKBİM’in öncelikleri de değişti.Kısa sürede çok sayıda üniversite ULAKNET’eve dolayısıyla Internet’e bağlanmasına karşın,ağ üzerinden elektronik bilgi hizmetleri vermegörevi aksadı. ULAKBİM için dört yıldayaklaşık 40 milyon dolar harcanması planlanmıştı.Ancak ULAKBİM’in kurulmasının hemenardından göreve gelen zamanın koalisyonhükümetiyle (Erbakan-Çiller) ULAKBİM’inbağlı olduğu TÜBİTAK yönetimi arasında biriletişimsizlik başladı. TÜBİTAK’ın ve dolayısıylaULAKBİM’in kaynakları daha kuruluşununikinci yılında kısıtlandı. ULAKBİM, bırakınızULAKNET üzerinden elektronik bilgihizmetleri sunmayı, 1998 yılında basılı süreliyayınlara bile abone olamadı. Aynı dönemdeULAKBİM’in öncelikleri de değişti. Böylece,ULAKBİM’in yönetmeliğinde de yer alan ağaracılığıyla üniversitelere elektronik bilgi hizmetivermek ve bunun için bir konsorsiyumkurmak görevi önceliğini yitirdi. ULAKBİMkendisini bir üniversite kütüphanesi gibi görmeyebaşladı. Hatta ULAKBİM, ANKOS’unkurulması sırasında yapılan ilk toplantıya çağrılmadı.Bu aşamada ULAKBİM’in öncelikle-1 Bu toplantıda yapılan “Elektronik Bilgi KaynaklarınınKullanımında İşbirliği ve Üniversiteler ArasındaKonsorsiyum Kurulması” başlıklı sunuşun slaytlarıiçin bkz. http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/courses/fall99/kut655/14KASIM_files/v3_document.htm.214rinin değişmesinden ve elektronik bilgi kaynaklarınadaha az önem verilmesinden doğanboşluğu doldurmak üzere ANKOS kuruldu.ULAKBİM, kuruluş yönetmeliğinde de yeralan elektronik bilgi kaynaklarının kullanımındaişbirliği yapmak için konsorsiyum kurmagörevini layıkıyle yerine getiremedi. Son birikiyıldır ise ULAKBİM ulusal lisans sorunu,arşiv kopyaları vb. gibi konularda bazı girişimlerbaşlattı. Sanırım ULAKBİM aradan geçensüre içinde elektronik kaynakların kurulmasındaişbirliği ve konsorsiyumlar konusunda“köprülerin altından çok sular aktığını” farketti. Üniversiteler elektronik bilgi kaynaklarınakolayca erişebilmeye başladılar. Kanımcabu durum ULAKBİM’in en azından elektronikbilgi hizmetleriyle ilgili misyonunu sorgulamasınave altındaki zeminin muhtemelen kaydığınıgörmesine yol açtı.1997 yılında hem ULAKNET’in ihtiyaçlarıhem de elektronik içerik depolamak amacıylaveri ambarları satın alındı. Bu veri ambarlarıson birkaç yıldır önce Web of Science’ın, dahasonra Engineering Village vb. gibi birkaç veritabanının geriye dönük yıllarının depolanmasıiçin kullanılmaya başlandı. ULAKBİM bu veritabanlarını bir ANKOS üyesi olarak tüm üniversitelereaçtı. Yayıncılarla ulusal lisans anlaşmalarıimzalamak üzere birtakım girşimlerdebulundu. ULAKBİM’in bu girişimleri yaparkenANKOS’a danışmadığı, böyle giderseüniversitelerin hangi dergiler için lisans almasıgerektiğine bile ULAKBİM’in karar vereceğiiddia edildi. ANKOS Başkanının uzun yıllarULAKBİM’de yönetim kurulu üyesi olarakgörev yaptığı düşünüldüğünde ULAKBİMile ANKOS arasındaki iletişim kopukluğununnereden kaynaklandığını dışarıdan birinin anlamasıgüç gözüküyor. ULAKBİM’in son 10yıldır üniversitelerin bütün Internet bağlantıücretlerini ödediği halde her üniversiteninkendi ağ politikalarını belirlemekte bağımsızolduğu düşünülecek olursa, öne sürülen bu türargümanları değerlendirmekte temkinli olmakgerekiyor. Belki, ağ ücretlerini ödemek fark-