07 31 Ocak - 2 Şubat 2007 Kütahya - Akademik Bilişim Konferansları

Akademik Bilişim’07 - IX. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri31 Ocak - 2 Şubat 2007 Dumlupınar Üniversitesi, Kütahyadüğüm tekrar ziyaret edilmemiş ve böylece hiyerarşideçevrimler (cycle) oluşması önlenmiştir.Ayrıca belirtilmesi gereken bir husus, hiyerarşininen üst noktasında birden fazla kavramolduğundan dolayı, sonuçta elde edilen yapınıntek bir ağaç değil, pek çok ağaçtan oluşan birorman (forest) olduğudur.Hiyerarşik yapıda en fazla alt-kavramı olansözcük, yaklaşık olarak 7.700 alt-kavrama sahipolan “iş” sözcüğüdür. Bu sözcüğün yükseksayıda alt-kavrama sahip olmasının nedeni,TDK sözlüğünün hemen her fiil için, fiildenoluşan ve “işi” sözcüğü ile tanımlanan isimkökenli bir sözcüğü de içermesidir (örneğin,“okuma: okumak işi”). Bu tür üst-kavramlaralgoritmada Grup 1 ÜSK ile çıkarılmaktadır.3. Sonuçlar ve TartışmaUygulanan yöntem sonucunda oluşan üstkavramilişkilerini gösteren hiyerarşidekikavramlar tek bir sözcükten oluşabildiği gibi,birden çok sözcüğü içeren ifadelerden de oluşabilmektedir(Şekil-4). Hiyerarşik yapınıniçerisinde ifadelerin yer alabilmesi özelliği, buçalışmayı, hiyerarşideki elemanların sözcüklerlesınırlı tutulduğu literatürdeki diğer çalışmalardanayırmaktadır. Üst-kavram ilişkileriniçıkaran algoritma tarafından taranan yaklaşık83.000 kavramdan 78.000 tanesi için en az birüst-kavram bulunmuştur. Diğer bir deyişle,üst-kavram çıkarma oranı %94 olmuştur. Üstkavramolarak bir kereden fazla geçen kavramlarteke indirildiğinde, 60.000 farklı üst-kavramolduğu tespit edilmiştir. Sözlüklerdeki eksiktanımlardan ve tutarsızlıklardan dolayı 2.1. bölümdeçıkarılan üst-kavramların tümünün hiyerarşikyapıda bulunmadığı gözlenmiştir.Hiyerarşi 72 seviyeden oluşmaktadır. Seviyesayısının fazla oluşunun nedeni, bir sözcüğünsözlük tanımından o sözcüğün üst-kavramıbulunduğunda, hiyerarşik yapıda sözcüğünüst-kavramın o bağlamda taşıdığı anlamı yerineüst-kavramın bütün sözlük anlamlarınabağlanmasıdır. Bu da hiyerarşide gerçekte olmamasıgereken bağlar oluşturduğundan dolayıseviye sayısını arttırmaktadır. Başka bir nedenise sözlükte yer alan tanımların belirli birstandarda sahip olmaması ve dolayısıyla üstkavramlarınaynı olması gereken durumlardafarklı üst-kavramlar tespit edilerek hiyerarşikyapıya eklenmesidir.35Üst-kavram ilişkilerini içeren hiyerarşik yapınınhatasız olarak kurulabilmesi için, birsözcüğün üst-kavramının doğru olarak tespitedilmesine ek olarak, bu üst-kavramın sözlüktekihangi anlamının ilgili tanımdaki kullanımakarşılık geldiği de belirlenmelidir.Üst-kavramların anlamları tespit edilmedenüst-kavram/alt-kavram ilişkileri hiyerarşik yapıyaeklenirse, bir düğümün altında, gerçekte odüğümde ifade edilen sözcüğün farklı anlamlarınınalt-kavramları olan sözcüklerin hepsigörünecektir. Bu durum, hiyerarşideki seviyesayısının artmasına yol açacağı gibi, yanlış üstkavram/alt-kavramilişkilerinin ortaya çıkmasınada neden olacaktır. Aşağıda bazı sözcüklerinsözlük tanımları ve Şekil-1’de de algoritmatarafından oluşturulan yapı verilmiştir:krem: 1. Tene yumuşaklık vermek veyagüneş, yağmur vb. dış etkilerden korunmakiçin sürülen koyu kıvamlı madde.2. Açık saman rengi.güneş kremi: Güneşlenme sırasında cildin kurumasını,aşırı yanmasını ve çatlamasını önleyenbir tür özel krem.“Krem” sözcüğünün birinci anlamının üstkavramı“madde”, ikinci anlamının üstkavramıise “renk” olarak bulunur; “güneş kremi”sözcüğünün üst-kavramı da “krem” olaraktespit edilir. Buna göre, güneş kremi bir çeşitkremdir, fakat sözlükte “krem” sözcüğününhangi anlamına bağlanması gerektiği açık olarakbelirtilmemiştir. Algoritma, anlam muğlaklıklarınıçözmeden bulunan ilişkileri hiyerarşikyapıya yansıttığında, Şekil-1’de görülen durumoluşur: “krem” sözcüğünün her iki anlamının