SE'ÂDET-İ EBEDİYYE - Hakikat Kitabevi

na su geçmez ise, gusl abdesti câiz olmaz. En doğrusu da budur). İbni Âbidîn “rahmetullahi
aleyh” bunu açıklarken buyuruyor ki, (Zararı olmaz diye fetvâ verilmesi,
su, dişdeki şeyin altına sızıp, ıslatacağı içindir. (Hulâsat-ül-fetâvâ)da da, böyle
yazmakdadır. Bu fetvâdan da anlaşılıyor ki, altına su geçmezse, gusl câiz olmaz.
(Hilye) kitâbı da böyle diyor. (Münyet-ül-musallî) şerhinde de böyle yazılıdır. Çünki,
su dişe sızmadığı gibi, burda zarûret ve harac yokdur demekdedir).
(Merâkıl-felâh)ı açıklıyan Tahtâvî buyuruyor ki, (Diş çukurunda veyâ dişler arasındaki
yemek artıklarının altına su geçerse, gusl câiz olur. Bunlar, sert olup altına
su geçmez ise, gusl câiz olmaz. (Feth-ul-kadîr)de de böyle yazılıdır).
Tahtâvî (Dürr-ül-muhtâr) hâşiyesinde diyor ki, (Dişleri arasına veyâ diş çukuruna
giren yemek parçası altına su sızacağı için gusle mâni’ olmaz. Suyun sızdığında
şübhe ederse, bunları çıkarıp dişlerin arasını ve çukurunu yıkamalıdır).
Her müslimânın ibâdet yaparken ve harâmdan sakınırken, kendi mezhebi âlimlerinin,
(Fetvâ böyledir), (En iyisi budur), (En doğru söz budur) gibi bildirdiklerine
uyması lâzımdır. Kendi arzûsu ile yapdığı bir şey, buna uymasına mâni’ olur
ve bu mâni’ olmanın önlenmesinde (harac), meşakkat bulunursa, kendi mezhebinde
doğru olduğu bildirilen başka bir söze uyması lâzımdır. Meselâ, ödünç verdiğinin
senedine ödeme târîhi koymak harâmdır. Fâiz olur. Fekat başkasına havâle
edilmek yolu ile, ikisinin de belli târîhde ödemeleri câiz olur. Böyle de yapamazsa,
hanefî mezhebinde bulunan kimse, hanefî mezhebindeki âlimlerin fetvâ olarak
seçilmemiş za’îf sözlerine uyarak, işini görür. İkinci kısm, 1. ci maddeye ve üçüncü
kısm, 12. ci maddeye bakınız! Böyle kurtuluş yolu da bulamazsa, diğer üç mezhebden
birini taklîd ederek, ya’nî bir mezhebe uyarak o işi yapar. Hanefî mezhebinin
âlimleri, bu kimsenin başka mezhebi taklîd etmesinin vâcib olduğunu bildiriyor.
Meselâ, (İbni Âbidîn), üçüncü cildin 190. cı sahîfesinde ta’zîri anlatırken buyuruyor
ki, (Büyük âlim İbni Emîr Hâc, (Tahrîr) şerhinde: Şer’î delîl gösteriyor
ki, bir müctehidin sözü ile amel etmek ve ihtiyâc olunca, başka bir müctehidi
taklîd etmek lâzımdır. Bu delîl, (Bilenlerden sorunuz!) âyet-i kerîmesidir. Belli bir
hâdise ile karşılaşılınca, bunun nasıl yapılacağı sorulur. Bu iş hakkında, bir müctehidin
sözü biliniyorsa, o işi bu söze uyarak yapmak vâcib olur demekdedir). Görülüyor
ki, başka mezhebi taklîd etmesi vâcib olmakdadır. Başka bir mezhebi taklîd
etmesi de mümkin olmazsa, haraca sebeb olan şeyi yapmasında zarûret olup olmadığına
bakılır:
A — Haraca sebeb olan şeyi yapmasında zarûret varsa, o farzı terk etmesi veyâ
harâmı zarûret mikdârı işlemesi câiz olur. Zarûret ile yapılan şeyde, zarûret bitince
harac devâm ederse, yine böyledir.
B — Haraca sebeb olan şey, zarûret olmadan yapılmış veyâ zarûret ile birkaç
şey yapılabilir ve bunlardan harac bulunan şeyi yapmağı seçerse, farzı terk etmesi
câiz olmaz. Fıkh âlimleri, bu kâ’ideye uyarak birçok mes’eleyi çözmüşlerdir:
1 — Sallanan diş gümüş tel ile bağlanınca, imâm-ı Muhammed, gümüş koku yapar,
altın tel ise yapmaz dedi. Zarûret olduğu için altın ile bağlamak harâm olmaz
dedi. İmâm-ı a’zam ise, gümüş tel de koku yapmaz. Altın tel ile bağlamak zarûret
olmadığı için, harâm olur dedi. İmâm-ı Muhammedin “rahmetullahi teâlâ aleyh”
kavli ile amel olunur. Başka mezhebi taklîde ihtiyâc yokdur.
2 — Bir erkeğin, zevcesi ile süt kardeş oldukları, fekat birinin veyâ her ikisinin
bir kerre emmiş olduğu anlaşılsa, hanefî mezhebine göre nikâhları bozulur. Yâ, ayrılırlar.
Yâhud, şâfi’î mezhebini taklîd ederler. Nikâhlarında velîleri bulunmamış
ise, yeniden şâfi’î mezhebine göre nikâh yaparak evli kalırlar. Doyuncıya kadar beş
kerre emmiş ise, şâfi’î mezhebini taklîd mümkin olmaz. Ayrılmaları lâzım olur.
3 — Akşam nemâzı için otobüsü durduramıyan, inip yerde vaktinde kılar. Sonra
gelen başka otobüse biner. Yâhud, vaktinden sonra, şâfi’îyi taklîd ederek, yat-
– 134 –