SE'ÂDET-İ EBEDİYYE - Hakikat Kitabevi

dâr, urûz için, ya’nî hayvândan başka menkûl mallar için yüzde beş, hayvân için yüzde
on, binâ için yüzde yirmidir. Bu mikdârlardan az olan aldanmağa, (Gaben-i yesîr=az
aldanmak) denir. Meselâ, bâyı’, bu mala, şu kadar lira veren oldu deyip satsa,
piyasadaki en yüksek değerinden fâhiş aldanma kadar fazla olduğu ve başkası,
o kadar lira vermediği anlaşılsa, müşterî bey’i fesh edebilir.
Bâyı’ yalan söylemeden, fâhiş fiyâtla satsa, aldanan müşterî bey’i bozamaz. Çünki
herkes malını, dilediği fiyâtla satabilir. İslâmiyyetde (kâr haddi) diye birşey yokdur.
Yalnız, sıkışık durumda olanlara, yiyecek, giyecek ve barınacak lüzûmlu eşyâyı
fâhiş, yüksek fiyâtla satmak harâmdır. [Altıncı maddede, 3 numarayı okuyunuz!].
Yalan söylenerek, yesîr aldatılan kimse, bey’i bozamaz.
Herkesin var bir kesi,
ben bî kesin, yok kimsesi.
Ben bî kesin, sen ol kesi,
ey kimsesizler kimsesi!
6 — BÂTIL, FÂSİD, MEKRÛH SATIŞLAR, SARRAFLIK
Bey’ ve şirânın altı dürlü olduğunu, bundan evvelki maddenin baş tarafında belirtdik.
Bunlardan birincisi olan Sahîh satışı yukarıda gördük. Bu maddede, bâtıl,
fâsid, mekrûh, mevkûf, vefâ ile olan satışları ve sarf satışını kısaca anlatacağız:
(2) — Bâtıl olan satışlar: Bâtıl satışlar, câiz değildir ve harâmdır. Büyük günâhdır.
Bâtıl satışla, müşterî malı teslîm alsa bile mülkü olmaz. Bâyı’ın rızâsı ile almış
olduğundan, müşterî elinde emânet olup telef olursa ödemez.
Hiçbir dinde mal olmıyan şeylerin satılması ve bunlarla birşey satın alınması bâtıldır.
Kan, kendi ölmüş hayvânın leşi ve hür insan mal değildir. Mütekavvim olmıyan
bir malın para veyâ deyn karşılığı satılması da bâtıl olup, şerâbdan başkasının
ayn olan mal karşılığı satılması fâsiddir. Şerâbın ayn karşılığı satılması da bâtıldır.
Şerâb ile domuz ve kesmiyerek, meselâ boğarak, şişliyerek, vurarak, elektrikle
öldürülen veyâ kitâbsız kâfirin kesdiği hayvânın leşi, mütekavvim olmıyan maldır.
Bunlar ve iki imâma göre her içki alınmaz ve satılmaz. (Dürr-ül-muhtâr) beşinci
cildde diyor ki: (Müslimân, şerâb satıp semeninden borcunu öderse, alana halâl
olmaz. Çünki, bâtıl bey’in semeni, bâyı’ın mülkü olmaz. Gasb edilmiş mal gibidir.
Bu parayı bâyı’den almak harâmdır). Müslimânlar, bağ, üzüm yetişdirir. Yaş
ve kuru üzümü ve pekmezi ve sirkeyi kullanır ve satarlar. Bunlar dünyâ piyasasında
çok rağbet görmekde ve millî serveti artdıran mühim bir kaynak teşkîl etmekdedir.
Bu işle uğraşanlar, bu kaynağın ehemmiyyetini ve büyüklüğünü yakından
bildikleri gibi, günlük neşriyyât ve istatistikler de, bu hakîkati herkese göstermekdedir.
O hâlde, islâm düşmanlarının, gençleri kandırmak için, islâmiyyetde şerâb
satışı olmadığından, bağcılığımız asrlarca geri kalmış, tabî’atin bu zengin veriminden
istifâde edememekle, islâmiyyet millî servetimizin büyük bir gayba uğramasına
sebeb olmuşdur, gibi sözlerine aldanmamalı, hakîkatleri düpedüz inkâr eden
bu zevallılara acımalıdır.
Besmele ile kesilmiş hayvân etini, leş ile birlikde satmak da bâtıldır. İmâmeyne
göre, fiyâtları ayrı ayrı bildirilirse, Besmele ile kesilmiş olan câiz olur. Vakf olan
herşeyi satmak câiz değildir. Çünki, vakf, mülk değildir. Vakf olmıyan yeri, vakf
yerle birlikde satmak, vakf olmıyan kısmda câizdir. Vakf toprak üzerine yapılan
binâyı satmak câizdir. Mülkü olmıyan şeyi satmak bâtıldır. Meselâ, havadaki kuşu,
denizdeki balığı yakalamadan önce satmak bâtıldır. Bunlara akdden sonra
mâlik olup müşterîye teslîm etse, sahîh olmaz. Bâtıl akdi fesh edip, mâlik olduğu
mâl için yeniden akd veyâ teâtî yapmaları lâzımdır. Dünyâya gelmeden evvel
– 808 –