SE'ÂDET-İ EBEDİYYE - Hakikat Kitabevi

nımalı ve aldanmamakdan ziyâde, kimseyi aldatmamağa dikkat etmelidir. Bilmiyerek
alıp vermek de günâhdır. Çünki, (İnsanın, başına gelen her işin, dindeki ilmini
öğrenmesi vâcibdir). Yok etmek niyyeti ile, kalp para almak sevâbdır. Ayârı
bozuk ma’den paraları yok etmemeli, söyliyerek emîn kimselere, hükûmete vermelidir.
Hîle edecek kimselere vermesi, silâhı yol kesene satmağa benzer ki, harâmdır.
Ziyânın ikinci dürlüsü, alışveriş edilen kimseye yapılan zarardır. Zarar veren her
iş, zulm olur. Zulm ise harâmdır. Her müslimân, kendisine yapılmasını istemediği
birşeyi, kâfirlere dahî yapmamalıdır.
Başlıca dört şey yapmamak lâzımdır:
1 — Satılan malı, olduğundan aşırı medh etmemelidir. Çünki, hem yalan söylemiş,
hem aldatmış, hem de zulm etmiş olur. Hattâ, doğru olarak da, müşterînin
bildiği şeyi söylememelidir. Çünki, bu da fâidesiz söz olur. Kıyâmet günü her
sözden süâl olunacakdır. Beyhûde söyliyenler, hiç özr bulamıyacakdır. Yemîn ile
satmağa gelince, yalan yere yemîn etmek harâmdır. Ya’nî büyük günâhdır. Doğru
yemîn ederse, az birşey için Allahü teâlânın ismini söylemek saygısızlık olur. Hadîs-i
şerîfde buyuruldu ki, (Alışverişde vallahi böyledir, vallahi öyle değildir diye
yemîn edenlere ve san’at sâhiblerinden, yarın gel, öbür gün gel diye sözünde durmıyanlara
yazıklar olsun!). Bir hadîs-i şerîfde buyuruldu ki, (Malını yemîn ederek
beğendiren kimseye kıyâmet günü merhamet edilmiyecek, acınmıyacakdır). Yûnüs
bin Abîd “rahmetullahi teâlâ aleyh” ipekli kumaş tüccârı idi. Malını satarken
hiç medh etmezdi. Çırağı, birgün, kumaşı gösterirken, müşterînin yanında, (Yâ Rabbî!
Bu Cennet kumaşından bana da nasîb et!) deyince, Yûnüs, bu sözün kumaşı
medh etmek olacağını düşünerek, kumaşı kaldırıp satdırmadı.
2 — Malın aybını, müşterîden gizlememeli, hepsini, olduğu gibi göstermelidir.
Kusûru gizlemek, hıyânetdir. Mü’mine, nasîhat etmemekdir. Zâlim, âsî olmakdır.
Malın iyi tarafını göstermek, karanlıkda göstermek zulm, hîle olur. Resûlullah “sallallahü
aleyhi ve sellem” buğday satan birisinin buğdayına, mubârek parmaklarını
sokup, içinin yaş olduğunu görünce, (Bu nedir?) buyurdu. Yağmur ıslatmışdır
deyince, (Niçin saklayıp göstermiyorsun? Hîle eden, bizden değildir) buyurdu. Birisi,
üçyüz dirhem gümüşe bir deve satdı. Devenin ayağında ârıza vardı. Eshâb-ı
kirâmdan “aleyhimürrıdvân” Vâsile bin Eska’ orada idi. O ânda dalgın idi. Devenin
satıldığını anlayınca, alanın arkasından koşup, devenin ayağı ârızalıdır dedi.
Müşterî deveyi geri getirip, parasını aldı. Bâyı’, satışımı niçin bozdun? deyince, Vâsile
dedi ki, Resûlullahdan “sallallahü aleyhi ve sellem” işitdim. Buyurdu ki, (Satılan
birşeyin kusûrunu gizlemek halâl değildir. O kusûru bilip söylememek de, kimseye
halâl değildir.) Vâsile yine dedi ki, Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem”
bizden söz aldı ki, müslimânlara nasîhat edelim. Onlara merhamet edelim. Malın
kusûrunu saklamak, nasîhat etmemek olur. Satıcıların, kusûr saklamamaları çok
gücdür. Büyük cihâd demekdir. Bu cihâdı kazanmak için, mal alırken dikkat etmeli,
kusûrlu mal almamalıdır. Eğer kusûrlu mal alırsa, müşterîye söylemeği niyyet
etmelidir. Eğer aldanırsa, ziyân etmiş olur. Başkasını da ziyâna sokmamalıdır. Kendisi,
başkasına incinince, başkalarını da kendinden soğutmamalıdır. Şunu iyi bilmelidir
ki, hîle ile rızk artmaz. Belki, malın bereketi gider. Hîle ile azar azar birikdirilen
şeyler, ânsızın gelen bir felâketle, birden bire giderek geride yalnız günâhları
kalır. Nitekim bir sütcü, süte su katardı. Birgün, ânsızın sel gelip, ineği boğdu.
Adam şaşkın bir hâlde düşünürken, çocuğu dedi ki, katdığımız sular birikerek, gelip
ineği götürdü. Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” buyurdu ki, (Ticârete
hıyânet karışınca, bereket gider). Bereket demek, az malın çok fâidesi olmak, çok
işe yaramak demekdir. Az bir mal, bereketli olunca, çok kimsenin râhat etmesine,
çok iyi işlerin yapılmasına yarar. Bereketli olmıyan, çok mal vardır ki, sâhibinin
dünyâda ve âhıretde felâketine sebeb olur. O hâlde, malın çok olmasını de-
– 841 –