SE'ÂDET-İ EBEDİYYE - Hakikat Kitabevi

şeyleri yaratmasına, insanları ve mahlûkları sebeb kılmışdır. Âdeti böyledir.
Bu âyet-i kerîmeyi Kâdî Beydâvî “rahmetullahi teâlâ aleyh” şöyle tefsîr ediyor:
(Yâ Muhammed “aleyhisselâm”! Kâfirlere atdığın o bir avuç toprağı, onların
gözlerine sen götürmedin. Allahü teâlâ gözlerine götürdü. Yâhud Uhud gazâsında,
Übeyy ibni Halefe atdığın süngüyü o kâfire sen atmadın. Allahü teâlâ atdı). (Hüseynî)
ve (Mazherî) tefsîrlerinde diyor ki, (Kesb etmeleri, istemeleri ve sebeb olmaları
bakımından, işleri insan yapdı denir. Yaratması bakımından da, Allah
yapdı denir. Allahü teâlâ, (Dâvüd, Câlûtu öldürdü) buyuruyor. Hâlbuki, Muhammed
aleyhisselâma, (Sen atmadın, ben atdım) buyuruyor. Böylece, Muhammed
aleyhisselâmın derecesinin yüksek olduğunu bildiriyor).
Nisâ sûresinin yetmişsekizinci âyetinde meâlen, (Ey insan! Sana gelen her iyilik,
Allahü teâlânın ihsânı olarak, ni’meti olarak gelmekdedir. Her derd ve belâ
da, kötülüklerine karşılık olarak gelmekdedir. Hepsini yaratan, gönderen Allahü
teâlâdır) buyuruldu. [Allahü teâlâ, derdleri, belâları, günâhlara cezâ olarak, azâb
olarak göndermiyor. Günâhların afv edilmeleri için, ihsân olarak gönderiyor.
İkinci kısm, 25. ci maddeye bakınız!] Görülüyor ki, Allahü teâlâ, çok şeyi sebeblerle
yaratmakdadır. Sebeblere yapışmak, sebeblerden beklemek, istemek, Onun
âdetine uymak, Ondan beklemek, Ondan istemek olur. Peygamberden “sallallahü
teâlâ aleyhi ve sellem” şefâ’at istemek de, tabîbden ilâc istemek, bulutdan yağmur
beklemek gibidir. Böyle sebeblere yapışmak, Allahü teâlâya şirk olmaz.
Onun âdetine uymak, Ona itâ’at etmek olur. (Bana itâ’at etmek isteyen, Resûlüme
itâ’at etsin!) meâlindeki âyet-i kerîme meşhûrdur.
Mu’tezile fırkası, şefâ’at edileceğine inanmadı. (Emâlî) kasîdesinin (Dağlar
gibi günâhları olanlara, iyiler şefâ’at edecekdir) beyti, şefâ’at olacağını bildirmekdedir.
Bu kasîdenin (Nuhbet-ül-leâlî) ismindeki şerhi İstanbulda neşr edilmişdir.
Şarta bağlı olarak Evliyâya adak yapmak da, kendini, günâhı çok, düâ etmeğe
yüzü yok bilerek, mubârek birini vesîle edip, Allahü teâlâya yalvarmak demekdir.
Meselâ (Hastam iyi olursa veyâ şu işim hâsıl olursa, sevâbı (Seyyidet Nefîse) hazretlerine
olmak üzere, Allah için, üç Yasîn okumak veyâ bir koyun kesmek nezrim
olsun) deyince, bu dileğin kabûl olduğu çok tecribe edilmişdir. Burada, Allahü
teâlâ için Kur’ân-ı kerîm okunup veyâ koyun kesip, sevâbı seyyidet Nefîse hazretlerine
bağışlanmakda, onun şefâ’ati ile, Allahü teâlâ, hastaya şifâ vermekde, kazâyı,
belâyı gidermekdedir. Koyunu mezâr başında kesmek harâmdır. Hiçbir mezârın
yanında kesmemelidir. Puta tapanların put yanında kesmelerine benzememelidir.
İbni Âbidîn, nâfile nemâzları adak yaparak kılmağı anlatırken bildirdiği
hadîs-i şerîfe göre, bir dilek için adak edilen bir ibâdet, o dileği hâsıl etmez. Bu ibâdet,
o dileğin hâsıl olması için yapılmaz. Allahü teâlâ, o ibâdetden dolayı veyâ sevdiği
bir kuluna yapılan bir iyilikden dolayı, merhamet ederek, o dileği kabûl ve ihsân
etmekdedir.
(Şerh-ı mekâsıd)da diyor ki: (Eski yunan felsefecilerine göre, eşyâyı tanımak için,
bunların görüntülerinin, his organları üzerinde hâsıl olması lâzımdır. İnsan ölüp,
rûh bedenden ayrılınca, his organları çalışmıyor ve çürüyüp yok oluyor. Eşyâyı tanımak
imkânsız oluyor. Birşeyin hâsıl olması için lâzım olan şart yok olunca, o şey
de hâsıl olmaz diyorlar. Onlara deriz ki, eşyâyı tanımak için, his organları şart değildir.
Çünki, eşyânın tanınmaları, hisde de, rûhda da, onların sûretlerinin, görüntülerinin
hâsıl olması ile değildir. Bundan başka, görüntü, his organlarında hâsıl
olmaksızın, doğruca rûhda hâsıl olamaz demek, mesnedsiz, kuru bir iddi’â olur. İslâm
inancına göre, rûhda, bedenden ayrıldıkdan sonra, yeni bir anlayış, dirilerin
hâllerini ve bilhâssa dünyâda iken tanımış oldukları kimselerin hâllerini anlamak
kuvveti hâsıl olmakdadır. Bundan dolayı Velîlerin “kaddesallahü teâlâ esrârehümül’azîz”
kabrlerini ziyâret etmek ve onların mubârek rûhlarından istigâse
– 479 –