08.05.2013 Views

DIÁLOGOS DEL ORADOR - GutenScape.com

DIÁLOGOS DEL ORADOR - GutenScape.com

DIÁLOGOS DEL ORADOR - GutenScape.com

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Marco Tulio Cicerón Diálogos del Orador<br />

[253] Ambigua sunt in primis acuta atque in<br />

verbo posita, non in re; sed non saepe magnum<br />

risum movent; magis ut belle, ut litterate dicta<br />

laudantur; ut in illum Titium, qui cum studiose<br />

pila luderet et idem signa sacra noctu frangere<br />

putaretur gregalesque eum, cum in campum non<br />

venisset, requirerent, excusavit Vespa Terentius,<br />

quod eum bracchium fregisse diceret; ut illud<br />

Africani, quod est apud Lucilium. Quid Decius?<br />

Nuculam an confixum vis facere? Inquit: ut tuus<br />

amicus, Crasse, Granius, "non esse sextantis."<br />

[254] Et si quaeritis, is, qui appellatur dicax, hoc<br />

genere maxime excellet; sed risum movent alia<br />

maiorem. Ambiguum per se ipsum probatur id<br />

quidem, ut ante dixi, vel maxime; ingeniosi enim<br />

videtur vim verbi in aliud, atque ceteri accipiant,<br />

posse ducere; sed admirationem magis quam<br />

risum movet, nisi si quando incidit in aliud<br />

quoque genus ridiculi, quae genera percurram<br />

equidem.<br />

[LXIII] [255] Sed scitis esse notissimum ridiculi<br />

genus, cum aliud exspectamus, aliud dicitur: hic<br />

nobismet ipsis noster error risum movet: quod si<br />

admixtum est etiam ambiguum, fit salsius; ut<br />

apud Novium videtur esse misericors ille, qui<br />

iudicatum duci videt: percontatur ita: "quanti<br />

addictus?" "Mille nummum." Si addidisset<br />

tantummodo "ducas licet"; esset illud genus<br />

ridiculi praeter exspectationem; sed quia addidit<br />

"nihil addo, ducas licet"; addito ambiguo [altero<br />

genere ridiculi], fuit, ut mihi quidem videtur,<br />

salsissimus. Hoc tum est venustum, cum in<br />

altercatione arripitur ab adversario verbum et ex<br />

eo, ut a Catulo in Philippum, in eum ipsum<br />

aliquid, qui lacessivit, infligitur. [256] Sed cum<br />

plura sint ambigui genera, de quibus est doctrina<br />

quaedam subtilior, attendere et aucupari verba<br />

oportebit; in quo, ut ea, quae sint frigidiora,<br />

vitemus, - est enim cavendum, ne arcessitum<br />

dictum putetur - permulta tamen acute dicemus.<br />

Alterum genus est, quod habet parvam verbi<br />

immutationem, quod in littera positum Graeci<br />

vocant paronomasian, ut "Nobiliorem<br />

mobiliorem" Cato; aut, ut idem, cum cuidam<br />

dixisset "eamus deambulatum" et ille "quid opus<br />

fuit de?" "Immo vero" inquit "quid opus fuit te?"<br />

118<br />

palabras pierde la sal tiene toda su gracia en las<br />

palabras mismas.<br />

Los equívocos son muy agudos, y aunque su<br />

gracia consiste en el vocablo y no en la sustancia,<br />

suelen hacer reír mucho y son muy alabados<br />

cuando se dicen discreta y agradablemente. Así en<br />

el caso de aquel Ticio, que era muy aficionado a<br />

jugar a la pelota, y además tenía fama de romper<br />

de noche las estatuas sagradas, preguntando sus<br />

<strong>com</strong>pañeros por qué no venía al campo, le excusó<br />

Vespa Terencio, diciendo que tenía un brazo roto.<br />

Los llamados decidores sobresalen principalmente<br />

en este género, pero aun hay otros chistes que<br />

provocan más la risa. El equívoco agrada por ser<br />

muestra de ingenio poder tomar la palabra en<br />

diverso sentido de aquel en que los demás la<br />

toman. Pero esto mueve más a admiración que a<br />

risa, a no ser que se dé la mano con otro género de<br />

ridículo.<br />

»Recorreré estos otros géneros. Ya sabéis que uno<br />

de los más frecuentes es el decir una cosa cuando<br />

se espera otra, porque entonces nuestro mismo<br />

error nos mueve a risa. Y si a esto se añade el<br />

equívoco, aun tiene el chiste más gracia. También<br />

es de muy buen efecto en una disputa arrebatar al<br />

adversario sus palabras y herirle con sus propias<br />

armas, <strong>com</strong>o hizo Cátulo contra Filipo. Pero<br />

<strong>com</strong>o son muchos los géneros de ambigüedad, y<br />

difícil de <strong>com</strong>pendiar su doctrina, convendrá<br />

observar y atender a los vocablos para evitar todo<br />

lo que parezca frío y rebuscado, y limitarnos a lo<br />

que tenga verdadera agudeza.<br />

»Otras veces está la gracia en una pequeña<br />

alteración, a veces de una sola letra, en la palabra.<br />

A esto llaman los Griegos «paranomasia;» así<br />

Caton llamaba a Nobilio, Mobilio. También la<br />

interpretación del nombre tiene agudeza cuando<br />

sirve para el ridículo. Así dijo yo, hace poco, que<br />

el divisor Nummio había conquistado renombre en<br />

el campo Marcio <strong>com</strong>o Neoptolemo delante de<br />

Troya.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!