Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Marco Tulio Cicerón Diálogos del Orador<br />
conformandus est et verbis et sententiis, ut,<br />
quem ad modum qui utuntur armis aut<br />
palaestra, non solum sibi vitandi aut feriendi<br />
rationem esse habendam putet, sed etiam, ut<br />
cum venustate moveatur, ut ei qui in armorum<br />
tractatione versantur, . Formantur<br />
autem et verba et sententiae paene<br />
innumerabiliter, quod satis scio notum esse<br />
vobis; sed inter conformationem verborum et<br />
sententiarum hoc interest, quod verborum<br />
tollitur, si verba mutaris, sententiarum<br />
permanet, quibuscumque verbis uti velis. [201]<br />
Quod quidem vos etsi facitis, tamen<br />
admonendos puto, ne quid esse aliud oratoris<br />
putetis, quod quidem sit egregium atque<br />
mirabile, nisi in singulis verbis illa tria tenere,<br />
ut translatis utamur frequenter, interdum factis,<br />
raro autem etiam pervetustis. In perpetua autem<br />
oratione, cum et coniunctionis levitatem et<br />
numerorum, quam dixi, rationem tenuerimus,<br />
tum est quasi luminibus distinguenda et<br />
frequentanda omnis oratio sententiarum atque<br />
verborum.<br />
[LIII] [202] Nam et <strong>com</strong>moratio una in re<br />
permultum movet et inlustris explanatio<br />
rerumque, quasi gerantur, sub aspectum paene<br />
subiectio; quae et in exponenda re plurimum<br />
valent et ad inlustrandum id, quod exponitur, et<br />
ad amplificandum; ut eis, qui audient, illud,<br />
quod augebimus, quantum efficere oratio<br />
poterit, tantum esse videatur; et huic contraria<br />
saepe percursio est et plus ad intellegendum,<br />
quam dixeris, significatio et distincte concisa<br />
brevitas et extenuatio et huic adiuncta inlusio a<br />
praeceptis Caesaris non abhorrens; [203] et ab<br />
re digressio, in qua cum fuerit delectatio, tum<br />
reditus ad rem aptus et concinnus esse debebit;<br />
propositioque quid sis dicturus et ab eo, quod<br />
est dictum, seiunctio et reditus ad propositum et<br />
iteratio et rationis apta conclusio; tum augendi<br />
minuendive causa veritatis supralatio atque<br />
traiectio; et rogatio atque huic finitima quasi<br />
percontatio eitioque sententiae suae; tum illa,<br />
quae maxime quasi inrepit in hominum mentis,<br />
alia dicentis ac significantis dissimulatio; quae<br />
est periucunda, cum orationis non contentione,<br />
sed sermone tractatur; deinde dubitatio, tum<br />
191<br />
la palestra, que no sólo hacen estudio de evitar los<br />
golpes y de herir, sino también de moverse con<br />
elegancia, así el orador usará de las palabras para la<br />
mejor <strong>com</strong>posición y decoro del discurso, y de las<br />
sentencias para la brevedad de él.<br />
»Hay innumerables formas de palabras y de<br />
sentencias. De seguro que no las ignoráis. Hay<br />
entre ellas esta diferencia: que la figura de palabras<br />
desaparece cuando las palabras se mudan, y la de<br />
sentencia permanece, sean cualesquiera las voces de<br />
que se use.<br />
Y aunque vosotros ya lo ejecutáis, sin embargo,<br />
quiero advertiros que el orador no tiene que hacer<br />
otras maravillas sino cumplir en cada una de las<br />
palabras estas tres condiciones: usar con frecuencia<br />
de vocablos trasladados, a veces de los nuevos,<br />
rarísima vez de los antiguos. En lo que hace al<br />
conjunto de la oración, después que hayamos<br />
cumplido todas las condiciones de suavidad y<br />
armonía, adornaremos el discurso con todo el<br />
esplendor de palabras y sentencias.<br />
»Porque la <strong>com</strong>moración, deteniéndose mucho<br />
en un asunto, mueve en gran manera los afectos, y<br />
la explanación pone, digámoslo así, a la vista las<br />
cosas que van sucediendo, lo cual vale mucho, ya<br />
para ilustrar lo que se expone, ya para amplificar. A<br />
esta figura es contraria la precisión, y la<br />
significación que da a entender más que lo que se<br />
dice, y la brevedad distinta y concisa, y la<br />
atenuación y la ironía que pertenece a la materia<br />
tratada por César, y la digresión que debe volver con<br />
gracia el asunto, después de algún agradable<br />
incidente, y la proposición en que se anuncia lo que<br />
se va a decir, y la separación de lo que se ha dicho,<br />
y la vuelta al propósito, y la repetición, y la<br />
conclusión, y la exageración o hipérbole, ya para<br />
engrandecer, ya para disminuir un objeto, y la<br />
interrogación y la exposición de su parecer, y la<br />
disimulación que se va insinuando en los ánimos,<br />
diciendo una cosa y significando otra, lo cual es,<br />
muy agradable, no en la disputa, sino en la<br />
conversación, y la duda, y la distribución, y la<br />
corrección, o antes de decir una cosa, o después de<br />
haberla dicho, o cuando rechazamos alguna objeción<br />
que pueda hacérsenos, y la prevención, y la