Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Marco Tulio Cicerón Diálogos del Orador<br />
exspectent, aut longior, quam vires atque anima<br />
patiatur.<br />
[L] [192] Clausulas autem diligentius etiam<br />
servandas esse arbitror quam superiora, quod in<br />
eis maxime perfectio atque absolutio iudicatur.<br />
Nam versus aeque prima et media et extrema<br />
pars attenditur, qui debilitatur, in quacumque<br />
est parte titubatum; in oratione autem pauci<br />
prima cernunt, postrema plerique: quae<br />
quoniam apparent et intelleguntur, varianda<br />
sunt, ne aut animorum iudiciis repudientur aut<br />
aurium satietate. [193] Duo enim aut tres fere<br />
sunt extremi servandi et notandi pedes, si modo<br />
non breviora et praecisa erunt superiora; quos<br />
aut chorios aut heroos aut alternos esse<br />
oportebit aut in paeane illo posteriore, quem<br />
Aristoteles probat, aut ei pari cretico. Horum<br />
vicissitudines efficient, ut neque ei satientur,<br />
qui audient, fastidio similitudinis, nec nos id,<br />
quod faciemus, opera dedita facere videamur.<br />
[194] Quod si Antipater ille Sidonius, quem tu<br />
probe, Catule, meministi, solitus est versus<br />
hexametros aliosque variis modis atque<br />
numeris fundere ex tempore tantumque hominis<br />
ingeniosi ac memoris valuit exercitatio, ut, cum<br />
se mente ac voluntate coniecisset in versum,<br />
verba sequerentur; quanto id facilius in<br />
oratione, exercitatione et consuetudine adhibita,<br />
consequemur!<br />
[195] Illud autem ne quis admiretur, quonam<br />
modo haec vulgus imperitorum in audiendo<br />
notet, cum in omni genere tum in hoc ipso<br />
magna quaedam est vis incredibilisque naturae.<br />
Omnes enim tacito quodam sensu sine ulla arte<br />
aut ratione quae sint in artibus ac rationibus<br />
recta ac prava diiudicant; idque cum faciunt in<br />
picturis et in signis et in aliis operibus, ad<br />
quorum intellegentiam a natura minus habent<br />
instrumenti, tum multo ostendunt magis in<br />
verborum, numerorum vocumque iudicio; quod<br />
ea sunt in <strong>com</strong>munibus infixa sensibus nec<br />
earum rerum quemquam funditus natura esse<br />
voluit expertem. [196] Itaque non solum verbis<br />
arte positis moventur omnes, verum etiam<br />
numeris ac vocibus. Quotus enim quisque est<br />
qui teneat artem numerorum ac modorum? At<br />
in eis si paulum modo offensum est, ut aut<br />
contractione brevius fieret aut productione<br />
189<br />
»En el modo de cerrar los períodos está la mayor<br />
perfección y dificultad. En el verso llama la<br />
atención, así la primera <strong>com</strong>o la media y última<br />
parte, y el efecto se pierde o debilita en habiendo<br />
cualquier tropiezo; pero en la prosa pocos ven los<br />
primeros miembros, y casi todos se fijan en los<br />
últimos. Por esto conviene variar las terminaciones<br />
para que no causen hastío en el ánimo ni en los<br />
oídos de los jueces. Si los primeros miembros no<br />
son muy breves y concisos, bastará acentuar los dos<br />
o tres pies últimos, que conviene que sean coréos,<br />
heroicos o alternados; o el peón posterior, que<br />
Aristóteles re<strong>com</strong>ienda; o el crético, que es casi<br />
igual. Esta variedad hará que ni los oyentes<br />
sientan el fastidio de la monotonía, ni parezca<br />
que obramos de caso pensado. Y si aquel Antipatro<br />
Sidonio, de quien tú, Cátulo, te acordarás muy bien,<br />
solía improvisar versos exámetros y otros de varias<br />
medidas y números, y había conseguido tanto con<br />
su ejercicio, ingenio y memoria, que en aplicando la<br />
atención a <strong>com</strong>poner un verso, se le ocurrían en<br />
seguida las palabras, ¿cuánto más fácilmente podrá<br />
conseguirse esto en la oratoria, contando siempre<br />
con el hábito y estudio?<br />
»Y nadie se admire de que el vulgo indocto note y<br />
censure los defectos del orador, porque en esto y en<br />
otras muchas cosas es grande e increíble la<br />
espontaneidad de la Naturaleza. Todos, por un<br />
secreto instinto, sin ningún arte ni razón, distinguen<br />
lo que es bueno y lo que es malo en las artes. Y si<br />
esto hacen con las estatuas y los cuadros y otras<br />
obras de arte, para cuya inteligencia les dio la<br />
Naturaleza menos auxilios, mucho más lo<br />
muestran en el juicio de las palabras, números y<br />
voces, porque este juicio es de sentido <strong>com</strong>ún y<br />
la Naturaleza no ha querido privar de él a nadie;<br />
así es que todos se conmueven, no sólo por las<br />
palabras colocadas según arte, sino con los números<br />
y la armonía. ¡Cuán pocos hay que sepan este<br />
arte! Y sin embargo, apenas se <strong>com</strong>ete el más<br />
leve tropiezo y se alarga una breve, o se abrevia<br />
una larga, todo el teatro estalla en clamores. La<br />
multitud y el pueblo silba lo mismo a los coros que