You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Marco Tulio Cicerón Diálogos del Orador<br />
quereretur quod diceret uxorem suam<br />
suspendisse se de ficu, "amabo te," inquit "da<br />
mihi ex ista arbore quos seram surculos." In<br />
eodem genere est, quod Catulus dixit cuidam<br />
oratori malo: qui cum in epilogo misericordiam<br />
se movisse putaret, postquam adsedit, rogavit<br />
hunc videreturne misericordiam movisse, "ac<br />
magnam quidem," inquit "neminem enim puto<br />
esse tam durum, cui non oratio tua misericordia<br />
digna visa sit." [279] Me tamen hercule etiam illa<br />
valde movent stomachosa et quasi submorosa<br />
ridicula, non cum a moroso dicuntur; tum enim<br />
non sal, sed natura ridetur; in quo, ut mihi<br />
videtur, persalsum illud est apud Novium: "quid<br />
ploras, pater?" "Mirum ni cantem: condemnatus<br />
sum." Huic generi quasi contrarium est ridiculi<br />
genus patientis ac lenti, ut, cum Cato percussus<br />
esset ab eo, qui arcam ferebat, cum ille diceret<br />
"cave," rogavit "num quid aliud ferret praeter<br />
arcam." [280] Est etiam stultitiae salsa<br />
reprehensio, ut ille Siculus, cui praetor Scipio<br />
patronum causae dabat hospitem suum, hominem<br />
nobilem, sed admodum stultum, "quaeso," inquit<br />
"praetor, adversario meo da istum patronum,<br />
deinde mihi neminem dederis." Movent illa<br />
etiam, quae coniectura explanantur longe aliter<br />
atque sunt, sed acute atque concinne; ut cum<br />
Scaurus accusaret Rutilium ambitus, cum ipse<br />
consul esset factus, ille repulsam tulisset, et in<br />
eius tabulis ostenderet litteras A. F. P. R. idque<br />
diceret esse, actum fide P. Rutili; Rutilius autem,<br />
ante factum, post relatum; C. Canius, eques<br />
Romanus, cum Rufo adesset, exclamat, neutrum<br />
illis litteris declarari: "quid ergo?" inquit<br />
Scaurus; "Aemilius fecit, plectitur Rutilius."<br />
[LXX] [281] Ridentur etiam discrepantia: "quid<br />
huic abest nisi res et virtus?" Bella etiam est<br />
familiaris reprehensio quasi errantis; ut cum<br />
obiurgavit Albium Granius quod, cum eius<br />
tabulis quiddam ab Albucio probatum videretur,<br />
et valde absoluto Scaevola gauderet neque<br />
intellegeret contra suas tabulas esse iudicatum.<br />
[282] Huic similis est etiam admonitio in consilio<br />
dando familiaris, ut cum patrono malo, cum<br />
vocem in dicendo obtudisset, suadebat Granius,<br />
ut mulsum frigidum biberet, simul ac domum<br />
redisset, "perdam" inquit "vocem, si id fecero":<br />
"melius est" inquit "quam reum." [283] Bellum<br />
etiam est, cum quid cuique sit consentaneum<br />
124<br />
se quejaba de que su mujer se había ahorcado de<br />
una higuera. «Dame, le dijo, algún renuevo de ese<br />
árbol para plantarlo.» De una manera semejante<br />
respondió Cátulo a un mal orador, que le<br />
preguntaba si en el epílogo había conseguido mover<br />
a <strong>com</strong>pasión. «Y muy grande, le dijo, porque<br />
ninguno hay de tan duras entrañas a quien tu<br />
discurso no haya parecido digno de lástima.» A mi<br />
me agradan mucho los chistes que se dicen con<br />
enfado; cuando es hombre de ingenio el que los<br />
dice, porque entonces se aplaude la naturalidad aun<br />
más que la gracia. Por eso me hace gracia aquel<br />
pasaje de Nevio: «¿Por qué lloras, padre?<br />
-¿Y he de cantar cuando estoy condenado?» Casi<br />
contrario a este género de ridiculez es el dicho de<br />
un hombre paciente e imperturbable, vg.: habiendo<br />
tropezado con Caton un hombre que llevaba a<br />
cuestas una arca, le dijo: «¡Cuidado, apártate!» y<br />
Caton le preguntó:<br />
«¿Llevas todavía algo más que el arca?»<br />
»También cabe chiste en las burlas contra la<br />
ignorancia. Así hizo aquel siciliano a quien el<br />
pretor Escipion había dado por defensor en una<br />
causa a su huésped, hombre noble, pero muy<br />
necio. «Te ruego, dijo al pretor, que des ese<br />
patrón a mi adversario, aunque después no me des<br />
ninguno.»<br />
»¿Y qué diremos de las contradicciones, vg.?<br />
«¿Qué le falta a éste sino hacienda y virtud?»<br />
También es agradable la reprensión amistosa y el<br />
consejo y advertencia familiar, vg.: aconsejaba<br />
Granio a un mal abogado que se había puesto<br />
ronco en el foro, que bebiese vino frío y mezclado<br />
con miel así que volviese a su casa. «Perderé la<br />
voz si tal hago.<br />
-Más vale que pierdas la voz que no que pierdas a<br />
tu cliente.» El chiste más incisivo es el que mejor<br />
se a<strong>com</strong>oda al carácter de las personas. Escauro,<br />
que era muy aborrecido porque sin testamento se<br />
había apoderado de los bienes de Pompeyo de<br />
Frigia, hombre rico, abogaba en defensa de Bestia,