You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Marco Tulio Cicerón Diálogos del Orador<br />
totam rem in duas partis, in causae controversiam<br />
et in quaestionis: causam appellant rem positam<br />
in disceptatione reorum et controversia;<br />
quaestionem autem rem positam in infinita<br />
dubitatione; de causa praecepta dant; de altera<br />
parte dicendi mirum silentium est. [79] Deinde<br />
quinque faciunt quasi membra eloquentiae,<br />
invenire quid dicas, inventa disponere, deinde<br />
ornare verbis, post memoriae mandare, tum ad<br />
extremum agere ac pronuntiare; rem sane non<br />
reconditam; quis enim hoc non sua sponte<br />
viderit, neminem posse dicere, nisi et quid<br />
diceret et quibus verbis et quo ordine diceret<br />
haberet et ea meminisset? Atque haec ego non<br />
reprehendo, sed ante oculos posita esse dico, ut<br />
eas item quattuor, quinque, sexve partis vel etiam<br />
septem, quoniam aliter ab aliis digeruntur, in<br />
quas est ab his omnis oratio distributa: [80]<br />
iubent enim exordiri ita, ut eum, qui audiat,<br />
benevolum nobis faciamus et docilem et<br />
attentum; deinde rem narrare, et ita ut veri similis<br />
narratio sit, ut aperta, ut brevis; post autem<br />
dividere causam aut proponere; nostra<br />
confirmare argumentis ac rationibus; deinde<br />
contraria refutare; tum autem alii conclusionem<br />
orationis et quasi perorationem conlocant, alii<br />
iubent, ante quam peroretur, ornandi aut augendi<br />
causa digredi, deinde concludere ac perorare.<br />
[81] Ne haec quidem reprehendo; sunt enim<br />
concinne distributa, sed tamen, id quod necesse<br />
fuit hominibus expertibus veritatis, non perite:<br />
quae enim praecepta principiorum et narrationum<br />
esse voluerunt, ea in totis orationibus sunt<br />
conservanda; [82] nam ego mihi benevolum<br />
iudicem facilius facere possum, cum sum in<br />
cursu orationis, quam cum omnia sunt inaudita;<br />
docilem autem non cum polliceor me<br />
demonstraturum, sed tum, cum doceo et explano;<br />
attentum vero [crebro] tota actione excitandis<br />
mentibus iudicum, non prima denuntiatione<br />
efficere possumus. [83] Iam vero narrationem<br />
quod iubent veri similem esse et apertam et<br />
brevem, recte nos admonent: quod haec<br />
narrationis magis putant esse propria quam totius<br />
orationis, valde mihi videntur errare; omninoque<br />
in hoc omnis est error, quod existimant artificium<br />
esse hoc quoddam non dissimile ceterorum, cuius<br />
modi de ipso iure civili hesterno die Crassus<br />
<strong>com</strong>poni posse dicebat: ut genera rerum primum<br />
controversia que se funda en hechos ciertos y<br />
determinados, cuestión, a la que es de materia<br />
indefinida. Dan preceptos sobre la causa, pero<br />
guardan harto silencio respecto de la cuestión.<br />
Cinco partes admiten en la elocuencia: invención,<br />
disposición, exornación, memoria, y, finalmente,<br />
acción y pronunciación. Esto, a la verdad, no es<br />
cosa muy recóndita; ¿pues quién no ve por sí<br />
mismo que nadie puede hablar bien si no sabe lo<br />
que va a decir, y las palabras y el orden con que<br />
ha de decirlas, y si no lo retiene en la memoria?<br />
No digo que estas divisiones sean inútiles, pero sí<br />
que son evidentes, y que poco importa que sean<br />
cuatro, cinco, seis o siete las partes del discurso, ya<br />
que ni aun en esto se hallan de acuerdo los autores.<br />
Quieren éstos que en el exordio se haga al<br />
auditorio benévolo, dócil y atento: que la narración<br />
sea verosímil, clara y breve: que después se divida<br />
la causa o se haga la proposición: que se confirme<br />
nuestro parecer con argumentos y razones, y se<br />
refute el del contrario. Después colocan algunos la<br />
conclusión o peroración, y otros quieren que<br />
preceda al exordio una digresión que sirva a realzar<br />
o amplificar lo que se ha dicho. Tampoco<br />
reprendo esta división, porque es ingeniosa,<br />
aunque no es práctica, <strong>com</strong>o podía temerse de<br />
hombres faltos de experiencia. Los preceptos que<br />
ellos dan para los principios y narraciones deben<br />
observarse en todo el discurso. Porque más fácil<br />
es captarse la benevolencia de los jueces en el<br />
curso de la oración, que cuando todavía no han<br />
oído nada; y más fácil es atraerse su docilidad y<br />
atención cuando se muestra y explana el asunto, y<br />
cuando de mil maneras se conmueve el ánimo de<br />
los jueces, que cuando sencillamente se anuncia lo<br />
que se va a demostrar. Tienen razón en advertir<br />
que la narración debe ser verosímil, clara y breve;<br />
pero muchos se equivocan en creer que estas<br />
cualidades son más propias de la narración que del<br />
resto del discurso, y su error procede de juzgar<br />
que este arte no es desemejante de los otros, y que<br />
se parece, por ejemplo, al del derecho civil de que<br />
Craso nos hablaba el otro día, en el cual deberían<br />
exponerse primero los géneros, siendo vicioso el<br />
omitir ninguno; después las partes de cada género,<br />
sin que haya más ni menos que las necesarias, y<br />
finalmente, las definiciones de cada vocablo, en<br />
que nada falte ni sobre.<br />
77