You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Marco Tulio Cicerón Diálogos del Orador<br />
post ab Aristotele Callisthenes, <strong>com</strong>es Alexandri,<br />
scripsit historiam, et is quidem rhetorico paene<br />
more; ille autem superior leniore quodam sono<br />
est usus, et qui illum impetum oratoris non<br />
habeat, vehemens fortasse minus, sed aliquanto<br />
tamen est, ut mihi quidem videtur, dulcior.<br />
Minimus natu horum omnium Timaeus, quantum<br />
autem iudicare possum, longe eruditissimus et<br />
rerum copia et sententiarum varietate<br />
abundantissimus et ipsa <strong>com</strong>positione verborum<br />
non impolitus magnam eloquentiam ad<br />
scribendum attulit, sed nullum usum forensem."<br />
[59] Haec cum ille dixisset, "quid est," inquit<br />
"Catule?" Caesar; "ubi sunt, qui Antonium<br />
Graece negant scire? Quot historicos nominavit!<br />
Quam scienter, quam proprie de uno quoque<br />
dixit!" "Id me hercule" inquit Catulus "admirans<br />
illud iam mirari desino, quod multo magis ante<br />
mirabar, hunc, cum haec nesciret, in dicendo<br />
posse tantum." "Atqui, Catule," inquit Antonius<br />
"non ego utilitatem aliquam ad dicendum<br />
aucupans horum libros et non nullos alios, sed<br />
delectationis causa, cum est otium, legere soleo.<br />
[60] Quid ergo est? Est, fatebor, aliquid tamen;<br />
ut, cum in sole ambulem, etiam si ego aliam ob<br />
causam ambulem, fieri natura tamen, ut colorer,<br />
sic, cum istos libros ad Misenum - nam Romae<br />
vix licet - studiosius legerim, sentio illorum tactu<br />
orationem meam quasi colorari. Sed ne latius hoc<br />
vobis patere videatur, haec dumtaxat in Graecis<br />
intellego, quae ipsi, qui scripserunt, voluerunt<br />
vulgo intellegi: [61] in philosophos vestros si<br />
quando incidi, deceptus indicibus librorum, qui<br />
sunt fere inscripti de rebus notis et inlustribus, de<br />
virtute, de iustitia, de honestate, de voluptate,<br />
verbum prorsus nullum intellego; ita sunt<br />
angustis et concisis disputationibus inligati;<br />
poetas omnino quasi alia quadam lingua locutos<br />
non conor attingere. Cum eis me, ut dixi, oblecto,<br />
qui res gestas aut orationes scripserunt suas aut<br />
qui ita loquuntur, ut videantur voluisse esse<br />
nobis, qui non sumus eruditissimi, familiares.<br />
[XV] [62] Sed illuc redeo: videtisne, quantum<br />
munus sit oratoris historia? Haud scio an flumine<br />
orationis et varietate maximum; neque eam<br />
reperio usquam separatim instructam rhetorum<br />
praeceptis; sita sunt enim ante oculos. Nam quis<br />
nescit primam esse historiae legem, ne quid falsi<br />
dicere audeat? Deinde ne quid veri non audeat?<br />
Calístenes, discípulo de Aristóleles y <strong>com</strong>pañero<br />
de Alejandro. Escribía éste en estilo casi retórico;<br />
el otro, con más sencillez y sin llegar al ímpetu<br />
oratorio; pero si es menos vehemente, es, a mi<br />
parecer, más dulce que el otro. Más reciente que<br />
éstos fue Timeo, hombre eruditísimo (en cuanto<br />
yo puedo juzgar), muy abundante en ideas y<br />
sentencias, y no inculto ni rudo en la <strong>com</strong>posición<br />
de las palabras: tuvo ciertamente grande<br />
elocuencia, pero no práctica forense.»<br />
Habiendo acabado de hablar Antonio, dijo César:<br />
«¿Qué te parece, Cátulo? ¿Dónde están los que<br />
niegan que Antonio sepa griego? Cuántos<br />
historiadores nombró, ¡con cuánta sabiduría y<br />
propiedad discurrió sobre todos ellos!<br />
-En verdad, dijo Cátulo, que estoy admirado; pero<br />
mucho más me admiraba antes de que siendo<br />
Antonio, <strong>com</strong>o decían, poco instruido, fuera tanta<br />
su elocuencia.<br />
-Por cierto, dijo Antonio, que suelo leer estos y<br />
algunos otros libros, no tanto por utilidad <strong>com</strong>o<br />
por recreo en mis ratos de ocio. ¿He sacado algún<br />
fruto de ellos? Quizá alguno, pues así <strong>com</strong>o<br />
andando al sol se me enciende la cara, aunque no<br />
sea este mi deseo, así cuando leo estos libros en<br />
Miseno, porque en Roma apenas tengo tiempo,<br />
siento que a su contacto se va encendiendo y<br />
coloreando mi discurso. Pero para que no os<br />
parezca mi inteligencia de los Griegos mayor de lo<br />
que en sí es, os diré que sólo conozco lo que<br />
escribieron para el vulgo; y en cuanto a vuestros<br />
filósofos, si alguna vez los he abierto, engañado<br />
por los títulos de sus libros, que ofrecen<br />
generalmente tratar de cosas conocidas y claras,<br />
vg., de la virtud, de la justicia, de la honestidad,<br />
del deleite, no entendí ni una palabra: tan concisas<br />
y enredadas son sus disputas. En cuanto a los<br />
poetas, nunca los toco, <strong>com</strong>o si hablaran en otra<br />
lengua. Sólo me entretienen los historiadores, los<br />
oradores y los que han escrito para el vulgo de las<br />
gentes que no son muy eruditas. Pero vuelvo a mi<br />
asunto.<br />
»Ya habéis visto cuán propio es del orador el<br />
escribir historia, y no sé si es la empresa más alta,<br />
atendida, su variedad y la riqueza que ha de darse<br />
al estilo; y sin embargo no encuentro sobra ella<br />
preceptos especiales en las obras de los retóricos:<br />
será porque son claros y evidentes. ¿Pues quién<br />
ignora que la primera ley de la historia es que el<br />
72