Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Marco Tulio Cicerón Diálogos del Orador<br />
Numquam agit hunc versum Roscius eo gestu,<br />
quo potest: nam sapiens virtuti honorem<br />
praemium, haud praedam petit: sed abicit<br />
prorsus, ut in proximo: set quid video? Ferro<br />
saeptus possidet sedis sacras, incidat, aspiciat,<br />
admiretur, stupescat. Quid, ille alter quid petam<br />
praesidi? Quam leniter, quam remisse, quam<br />
non actuose! Instat enim o pater, o patria, o<br />
Priami domus! In quo tanta <strong>com</strong>moveri actio<br />
non posset, si esset consumpta superiore motu<br />
et exhausta. Neque id actores prius viderunt<br />
quam ipsi poetae, quam denique illi etiam, qui<br />
fecerunt modos, a quibus utrisque summittitur<br />
aliquid, deinde augetur, extenuatur, inflatur,<br />
variatur, distinguitur. [103] Ita sit nobis igitur<br />
ornatus et suavis orator - nec tamen potest aliter<br />
esse - ut suavitatem habeat austeram et<br />
solidam, non dulcem atque decoctam. Nam ipsa<br />
ad ornandum praecepta, quae dantur, eius modi<br />
sunt, ut ea quivis vel vitiosissimus orator<br />
explicare possit; qua re, ut ante dixi, primum<br />
silva rerum [ac sententiarum] <strong>com</strong>paranda est,<br />
qua de parte dixit Antonius; haec formanda filo<br />
ipso et genere orationis, inluminanda verbis,<br />
varianda sententiis.<br />
[104] Summa autem laus eloquentiae est<br />
amplificare rem ornando, quod valet non solum<br />
ad augendum aliquid et tollendum altius<br />
dicendo, sed etiam ad extenuandum atque<br />
abiciendum.<br />
[XXVII] Id desideratur omnibus eis in locis,<br />
quos ad fidem orationis faciendam adhiberi<br />
dixit Antonius, vel cum explanamus aliquid vel<br />
cum conciliamus animos vel cum concitamus;<br />
[105] sed in hoc, quod postremum dixi,<br />
amplificatio potest plurimum, eaque una laus<br />
oratoris est [et] propria maxime. Etiam maior<br />
est illa exercitatio quam extremo sermone<br />
instruxit Antonius, primo reiciebat, laudandi et<br />
vituperandi; nihil est enim ad exaggerandam et<br />
amplificandam orationem ac<strong>com</strong>modatius,<br />
quam utrumque horum cumulatissime facere<br />
posse. [106] Consequentur etiam illi loci, qui<br />
quamquam proprii causarum et inhaerentes in<br />
earum nervis esse debent, tamen quia de<br />
universa re tractari solent, <strong>com</strong>munes a<br />
veteribus nominati sunt; quorum partim habent<br />
vitiorum et peccatorum acrem quandam cum<br />
168<br />
con toda la fuerza que puede, este verso: Premio y<br />
honor, y no riquezas, busca con la virtud el sabio, Y<br />
cuando añade : ¿Mas qué miro? de hierro armado<br />
invade nuestros templos, lo dice con aire de<br />
admiración, estupor y aturdimiento. Y cuando<br />
exclama: ¿Mas qué defensa buscaré? ¡con qué<br />
abandono, con qué dulzura pronuncia estas<br />
palabras! Y luego exclama con más entonación: ¡Oh<br />
patria, oh casa de Príamo!<br />
»No sería tanta su conmoción en este último verso si<br />
hubiera consumido y agotado sus fuerzas en el<br />
primero; y esto antes que los actores lo conocieron<br />
los poetas, que establecieron esa variedad de tonos<br />
empezando por los más humildes, y ora<br />
aumentando, ora disminuyendo, ora elevando,<br />
introdujeron variedad y distinción. El ornato y<br />
dulzura del orador tiene que ser austero y sólido,<br />
no liviano y empalagoso. Los preceptos que se dan<br />
para el ornato, son tales, que el más vicioso orador<br />
puede explicarlos. Por eso, <strong>com</strong>o antes dije, lo<br />
primero que ha de adquirirse, es una selva de<br />
palabras y sentencias, <strong>com</strong>o antes dijo Antonio: con<br />
estas ha de irse tejiendo e hilando el discurso,<br />
iluminado con palabras y variado en sentencias.<br />
»El mayor mérito de la elocuencia es la<br />
amplificación, que consiste no sólo en encarecer y<br />
ponderar las cosas, sino en despreciarlas y abatirlas.<br />
Es necesaria en todos los argumentos que Antonio<br />
señaló para dar autoridad al discurso, vg., cuando<br />
explanamos algo o cuando queremos conciliarnos<br />
los ánimos o mover los afectos. En esto último<br />
puede mucho la amplificación, y en ella debe<br />
extenderse el orador. Aún es mayor el uso de la<br />
amplificación en la alabanza y en el vituperio, que<br />
es lo último que explicó Antonio. Porque nada hay<br />
tan a propósito para exagerar y amplificar, <strong>com</strong>o<br />
poder hacerlo con abundancia y ornato. Vienen<br />
después aquellos lugares que, aunque deben ser<br />
propios de la causa y salir de sus mismas entrañas,<br />
<strong>com</strong>o quiera que suelen aplicarse a asuntos<br />
generales, recibieron entre los preceptistas antiguos<br />
el nombre de lugares <strong>com</strong>unes. Algunos de ellos<br />
encierran una censura amplificada de los vicios y<br />
pecados, o una invectiva a la cual nada suele ni<br />
puede responderse, vg., contra un concusionario, un