Errata Kennisbasis Nederlandse taal Lerarenopleiding ... - Mentorix

- gebruik van klank- of lettertekeningen, bijvoorbeeld de b als een mannetje met
een dikke buik, de s als een slang.
Zie ook Activiteiten beginnende geletterdheid; elementaire leeshandeling; auditieve
vaardigheden; visuele vaardigheden.
3.2.3 Gerichte aanwijzingen bij beginnende geletterdheid
Omschrijving De leraar geeft gerichte aanwijzingen voor het uitvoeren van de opdracht.
Toelichting Het vergroten van de taalvaardigheid is gebaat bij oefeningen en opdrachten
waarin leerlingen die taalvaardigheid ook feitelijk toepassen. In een leesopdracht
passen leerlingen leesvaardigheid toe. In een stelopdracht passen leerlingen
schrijfvaardigheid toe. Om leerlingen bij het uitvoeren van zo’n opdracht (lezen,
stellen, taalbeschouwing) houvast te geven, richt de leraar hun aandacht op een
specifiek aspect van de vaardigheid. De gerichte aanwijzing van de leraar kan
ook betrekking hebben op de totale aanpak van de opdracht: “Eerst doe je dit,
dan doe je dat, als je een probleem tegenkomt, ga je zo te werk.” De aanwijzing
heeft dan het karakter van een stappenplan.
Gerichte aanwijzingen kunnen in meerdere domeinen van het taalonderwijs
worden gegeven: beginnende geletterdheid, voortgezet technisch lezen,
begrijpend lezen, stellen en taalbeschouwing.
Voorbeeld beginnende geletterdheid
Bij het uitvoeren van de elementaire leeshandeling is het van belang dat de
leerlingen de grafemen van links naar rechts onderscheiden, herkennen en
verklanken. De leraar laat met behulp van een woordstrook, waarin de
onderscheiden grafemen weg kunnen worden gevouwen, de grafemen eerst
apart zien en daarna als geheel woord: m – aa – n ->maan. De leerlingen lezen
hardop mee: /m/ /aa/ /n/ -> /maan/.
Zie ook Modeling bij beginnende geletterdheid; elementaire leeshandeling; auditieve
vaardigheden; visuele vaardigheden.
3.2.4 Interactief voorlezen
Omschrijving Bij het voorlezen is sprake van interactie tussen leraar en leerlingen.
Toelichting Interactief voorlezen wordt ingezet in kleine groepen om te werken aan doelen
zoals het vergroten van de woordenschat, het inzicht in zinsbouw, verhaalbegrip,
de communicatievaardigheid en boekoriëntatie. Afhankelijk van de inhoud of
vorm van de tekst kunnen ook andere tussendoelen van de beginnende
geletterdheid of van andere vakgebieden aan bod komen. Voor de effectiviteit
van het interactief voorlezen is frequentie (enkele keren per week) belangrijk.
Ook herhaald voorlezen van dezelfde tekst werkt bevorderend.
Kenmerkend voor het interactief voorlezen is de interactie tussen leraar en
leerlingen voorafgaand, tijdens en na het voorlezen van de tekst:
- Voorafgaand aan het voorlezen: de leraar stelt vragen in het kader van
boekoriëntatie of verhaalbegrip, zoals wijzend op de voorkant: ”Waar denk je dat
het verhaal over gaat?”.
- Tijdens het voorlezen: de leraar stelt bijvoorbeeld voorspellende of
projecterende vragen (“Hoe zou hij zich voelen?”, “Hoe zal hij het oplossen?”,
“Wat is er nu aan de hand?”). Daarnaast kan worden ingegaan op de relatie
tussen tekst en illustraties of op de betekenis van onbekende woorden.
- Na het voorlezen: de leerlingen praten met elkaar en de leraar over de inhoud
van het boek, de personages, thematiek, verhaalopbouw, enzovoort.
In de voorschoolse periode is het voorlezen aan jonge kinderen vrijwel altijd
interactief. Aanvankelijk is de interactie zelfs belangrijker dan het verhaal.
Ouders wijzen elementen uit het verhaal aan op illustraties, maken bijbehorende
geluiden, leggen verbanden met de belevingswereld van het kind. Kinderen
reageren met aanwijzen, het nabootsen van geluiden, het aanvullen van zinnen
en met het beantwoorden of stellen van vragen. Langzamerhand wordt het
Voetstuk van de Pabo, Kennisbasis Nederlandse taal, pag. 99