Errata Kennisbasis Nederlandse taal Lerarenopleiding ... - Mentorix

3.1.3 Functies van geschreven taal
Omschrijving Leerlingen ontdekken dat je met geschreven taal kunt communiceren en dat er
een relatie is tussen geschreven en gesproken taal.
Toelichting In onze geletterde samenleving komen leerlingen voortdurend in aanraking met
geschreven taal. Op straat zien ze opschriften, uithangborden,
straatnaambordjes, wegwijzers en graffiti. Ze ervaren dat geschreven taal een
functie heeft, bijvoorbeeld om te communiceren met mensen die zich elders
bevinden. Mensen schrijven brieven en kaarten om elkaar iets te vertellen en
leerlingen ervaren de functie van geschreven taal zelf als ze voor hun verjaardag
een verlanglijstje mogen maken.
Doelen hierbij zijn:
- Leerlingen weten dat geschreven taalproducten zoals, briefjes, brieven, boeken
en tijdschriften een communicatief doel hebben.
- Leerlingen weten dat symbolen zoals logo’s en pictogrammen verwijzen naar
taalhandelingen.
Vóór de start van het formele lees- en schrijfonderwijs ontdekken leerlingen de
relatie tussen de taal die je ziet en de taal die je hoort (lezen). Ze ontdekken ook
dat de taal die je spreekt zichtbaar gemaakt kan worden (schrijven). Aan deze
ontdekking van de relatie tussen gesproken en geschreven taal dragen leraren
bij door hun eigen omgang met geschreven taal aan kinderen te laten zien.
Bijvoorbeeld door het voorlezen van (prenten)boeken en opschriften, door het
oplezen van een namenlijst, enzovoort.
Doelen hierbij zijn:
- Leerlingen weten dat gesproken woorden kunnen worden vastgelegd, op
papier en met (audio)visuele middelen.
- Leerlingen weten dat geschreven woorden kunnen worden uitgesproken
(Verhoeven & Aarnoutse 1999).
Zie ook Schriftsystemen; functionele geletterdheid; activiteiten binnen geletterdheid.
3.1.4 Taalbewustzijn en alfabetisch principe
Omschrijving Leerlingen maken taal tot object van denken, waardoor ze de correspondentie
tussen de klanken van een woord en lettertekens leren inzien.
Toelichting Naarmate leerlingen in groep 1 en 2 taalvaardiger worden, leren ze ook
nadenken over de vormaspecten van taal. Leerlingen maken dan taal tot object
van hun denken. Taalbewustzijn houdt in dat leerlingen kunnen omgaan met
begrippen als ‘verhaal’, ‘zin’, ‘woord’ en ‘klank’.
Doelen hierbij zijn:
- Leerlingen kunnen woorden in zinnen onderscheiden.
- Leerlingen kunnen onderscheid maken tussen de vorm en betekenis van
woorden.
- Leerlingen kunnen woorden in klankgroepen verdelen, zoals bij kin-der-wa-gen.
Als leerlingen zich eenmaal bewust zijn van vormaspecten van taal, bijvoorbeeld
van het feit dat een woord is opgebouwd uit klanken (het woord /pen/ uit de
klanken /p/, /e/ en /n/), kunnen zij zich ook het alfabetisch
principe eigen maken. Dit houdt in dat er een overeenstemming is tussen de
klanken van een woord en de weergave in lettertekens. De lettertekens of
grafemen van ons schrift verwijzen naar de klanken of fonemen.
Doelen hierbij zijn:
- Leerlingen ontdekken dat woorden opgebouwd zijn uit klanken en dat letters
met die klanken corresponderen en leggen de foneem-grafeemkoppeling.
- Leerlingen kunnen door de foneem-grafeemkoppeling woorden die ze nog niet
Voetstuk van de Pabo, Kennisbasis Nederlandse taal, pag. 94