Errata Kennisbasis Nederlandse taal Lerarenopleiding ... - Mentorix

Taalonderwijs dat overwegend gericht is op vorm, dat is opgedeeld in
afzonderlijke deelgebieden (domeinen) en dat binnen die domeinen
verschillende deelvaardigheden onderscheidt en instrueert, noemen we
traditioneel taalonderwijs.
Van Gelderen e.a. (2004) onderscheiden zes vernieuwende opvattingen over
taalonderwijs met elk een eigen definiëring van de verhouding tussen vorm en
betekenis:
1. Thematisch Cursorisch Taalonderwijs (vanaf 1970)
Hierbij gaat het om de individuele ontplooiing en maatschappelijke
bewustwording van de leerling. Taalleren vindt plaats door geïntegreerde
toepassing van taalvaardigheden in vakoverstijgende thema’s.
Deelvaardigheden zoals spelling, woordenschat en grammatica worden
verbonden met het taalaanbod in de thema’s.
2. Taal bij alle vakken (vanaf 1975)
Hierbij gaat het enerzijds om een optimaal gebruik van taal bij alle vakken
(conceptualiserende functie van taal) en anderzijds om het profiteren van een
veelzijdig taalaanbod (meer dan wat alleen in de taallessen aan de orde komt).
(Taal)leren is een actief proces; interactie over leerstof en zelfontdekkend leren
moeten meer ruimte krijgen in het onderwijs.
3. Communicatief Taalonderwijs (vanaf 1975)
Hierbij gaat het om het vergroten van de communicatieve competentie en
weerbaarheid van de leerlingen. Taal wordt geleerd door oefening in
realistische en complete communicatieve situaties, en door reflectie op het
eigen gedrag.
4. Strategisch Taalonderwijs (vanaf 1990)
Hierbij gaat het erom leerlingen bewust te maken van strategieën voor
complexe (communicatieve) taaltaken in relatie tot hun doel. Taalvaardigheden
als begrijpend lezen, schrijven en mondelinge vaardigheden ontwikkelen zich
beter wanneer het onderwijs aandacht schenkt aan de onderliggende
strategieën (procesgerichte instructie).
5. Taakgericht Taalonderwijs (vanaf 1995)
Hierbij gaat het om het vergroten van de communicatieve competentie en
weerbaarheid van de leerlingen. Taalleren is een impliciet leerproces en vindt
plaats door het werken aan motiverende taken met een betekenisvol
taalaanbod, zo nu en dan aangevuld met hulp bij het oplossen van talige
moeilijkheden op het eigen niveau van de leerling.
6. Interactief Taalonderwijs (vanaf 1995)
Hierbij gaat het om het vergroten van de grammaticale, tekstuele,
communicatieve, strategische en sociolinguïstische competentie van de
leerlingen. Taalleren wordt bevorderd door de sociale, betekenisvolle en
strategische aspecten in het onderwijs met elkaar te verbinden:
- Bij het sociaal leren wordt belang toegekend aan sociale interactie tussen
leraar (als volwassen model) en leerlingen, maar ook tussen de leerlingen
onderling.
- Bij betekenisvol leren gaat het erom dat leerlingen in een rijke en realistische
context de kans krijgen hun eigen taalleeractiviteiten vorm te geven.
- Het strategisch leren stelt leerlingen in staat hun kennis en vaardigheden over
te dragen van de ene situatie naar de andere.
Zie ook Functies van taal; communicatieve competentie; reflecteren op schrijfgedrag;
reflecteren op leesgedrag; leesstrategieën; schrijfstrategieën.
1.4.2 Mondelinge taalvaardigheid in interactief taalonderwijs
Voetstuk van de Pabo, Kennisbasis Nederlandse taal, pag. 69