Errata Kennisbasis Nederlandse taal Lerarenopleiding ... - Mentorix

mus (categorie en exemplaar), of tussen koekenpan – schort (context));
- vormrelaties (tussen woorden die hetzelfde klinken, bijvoorbeeld tussen
woorden die rijmen (bank-rank), of woorden die hetzelfde klinken maar iets
anders betekenen (bank-bank).
Wanneer je een nieuw woord leert, krijgt dit nieuwe woord direct een plaats in
dit netwerk. Naarmate je meer woorden kent die met het aan te leren woord te
maken hebben, zul je dit woord gemakkelijker kunnen leren.
Zie ook Woordbetekenis; didactisch model voor woordenschatuitbreiding; mentaal
lexicon.
2.1.7 Vaktaalwoorden
Omschrijving Vakterminologie die in vaklessen zoals aardrijkskunde, rekenen en biologie
wordt gebruikt.
Toelichting Meestal zijn vaktaalwoorden laagfrequente inhoudswoorden die verwijzen naar
specifieke begrippen, zoals Tweede Wereldoorlog, februaristaking, ja-knikker,
textielindustrie, enzovoort. Het zijn dus woorden die in het dagelijks taalgebruik
niet zo veel worden gebruikt en die kinderen veelal op school zullen leren.
Zie ook Schooltaalwoorden; woordenschat en begrijpend lezen; woordenschat bij
taalzwakke leerlingen; vakbegrippen.
2.1.8 Schooltaalwoorden
Omschrijving Woorden die specifiek in onderwijsleersituaties worden gebruikt.
Toelichting Leerlingen moeten op school niet alleen vakbegrippen (vaktaalwoorden) zoals
zandverstuiving en wolkbreuk leren beheersen, maar ook meer algemene
abstracte begrippen zoals functie en gevolg van. Deze woorden en begrippen
worden ‘schooltaalwoorden’ genoemd. Het zijn woorden die leerlingen nodig
hebben om in een schoolse context nieuwe informatie te kunnen verwerven en
verwerken, maar ook woorden die buiten school in een wat formelere context
worden gebruikt.
Naast dergelijke inhoudswoorden zijn er ook functiewoorden die vooral in een
schoolse context worden gebruikt. Denk aan voegwoorden zoals tenzij of
desondanks.
Leerlingen moeten de betekenis uit soms moeilijke teksten en uit de uitleg van
de leraar afleiden. Dat is met name voor leerlingen die het Nederlands nog aan
het verwerven zijn, dus ook voor leerlingen die dialect spreken, moeilijk.
Schooltaal betreft veelal schriftelijke taal, taalgebruik dat in teksten wordt
aangetroffen. Hoewel ook de taal die leraren tijdens de lessen spreken vaak
schooltaalwoorden zal bevatten.
Zie ook Cognitief academisch taalgebruik; vaktaalwoorden, signaalwoorden;
woordenschatontwikkeling in een tweede taal.
2.1.9 Signaalwoorden
Omschrijving Woorden die de lezer informatie verschaffen over de taal- en denkrelaties in
een tekst.
Toelichting Er bestaan signaalwoorden die verbanden tussen taal en werkelijkheid
aanduiden (morgen, tussentijds), die bepaalde redeneringen ondersteunen
(belangrijk, daadwerkelijk), die verbanden tussen alinea's aanduiden
(desondanks, niettegenstaande), enzovoort.
In de didactiek van het strategisch begrijpend lezen spelen signaalwoorden een
belangrijke rol. Het blijkt van onschatbare waarde wanneer kinderen bedacht
zijn op signaalwoorden in een tekst. Meestal verbetert dat het inzicht in de
structuur en dus in het begrip van een tekst.
In dit verband worden woorden ook wel verdeeld in inhoudswoorden, zoals
zelfstandige naamwoorden en werkwoorden, en functiewoorden, zoals
voorzetsels en voegwoorden. De laatste categorie heeft vooral de hier bedoelde
signaalfunctie: ze geven immers taal-denkrelaties weer.
Voetstuk van de Pabo, Kennisbasis Nederlandse taal, pag. 78