Errata Kennisbasis Nederlandse taal Lerarenopleiding ... - Mentorix

leerlingen die thuis zijn opgegroeid met lezende ouders en veel boeken, zijn er
ook leerlingen uit een niet-geletterd milieu. Naast leerlingen die makkelijk en
vanzelfsprekend taal leren, zijn er ook leerlingen bij wie het taalleerproces
moeizaam verloopt (taalzwakke leerlingen).
Ook de houding tegenover meertaligheid en het vertrouwen in de
taalontwikkelingsmogelijkheden variëren, zowel bij de leerlingen als bij de
leraren.
In het huidige onderwijs kunnen de verschillen in taalachtergrond groot zijn. Dat
heeft gevolgen voor de inrichting van het taalonderwijs Nederlands.
Taalheterogeniteit wordt meestal opgevangen in de klas zelf, door op een
zorgvuldige manier te differentiëren in leerstof en didactiek. Soms is dat niet de
beste oplossing, bijvoorbeeld als nieuwkomende leerlingen nog helemaal geen
Nederlands beheersen. Die leerlingen zullen doorgaans eerst NT2-onderwijs (=
Nederlands als tweede taal) volgen in een aparte groep. Pas als zij voldoende
basisvaardigheid in het Nederlands hebben, kunnen ze meedoen in een
reguliere klas.
Zie ook Tweedetaalverwerving; taalvariatie; taalachterstand; functionele geletterdheid.
6.4.6 Stelonderwijs aan taalzwakke leerlingen
Omschrijving Bijzondere aandacht voor taalzwakke leerlingen in het stelonderwijs.
Toelichting Stellen is een complexe vaardigheid en in elke groep leerlingen is een aantal
zwakke schrijvers aan te wijzen. Ze zijn niet gemotiveerd om te schrijven en
beleven er ook geen plezier aan. Ze weten op basis van de schrijfopdracht vaak
niet goed wat er van hen wordt verwacht. Ze produceren weinig tekst en werken
van zin tot zin, zonder de lijn van de hele tekst in het oog te houden. Ze hebben
moeite met iets onder woorden te brengen en blokkeren vaak tijdens het
uitvoeren van een schrijftaak. Kortom, op alle aspecten van het schrijfproces
schieten ze tekort.
Huizenga (2004) formuleert een aantal uitgangspunten voor hulp aan kinderen
met stelproblemen:
- Zorg voor een positief schrijfklimaat.
- Laat korte teksten schrijven.
- Ontwikkel eerst de strategie van het vertellend schrijven, daarna voor het
denkend schrijven (bijvoorbeeld met behulp van een stappenplan).
- Pak één aspect van schrijven tegelijk aan (bijvoorbeeld verzamelen,
selecteren en ordenen van inhoud of structureren of reviseren).
- Train geen losse deelvaardigheden, maar laat kinderen altijd complete teksten
schrijven.
- Geef aanwijzingen waarbij kinderen iets moeten doen (bijvoorbeeld: “zet een
streep onder de woorden en toen en probeer die te vervangen door andere
woorden”.
- Leer kinderen systematisch reflecteren (bijvoorbeeld door in een
tekstbespreking hardop voor te doen hoe je als lezer op de tekst kunt reageren).
Zie ook Stappenplan voor stellen; reflecteren op schrijfgedrag; modeling bij stellen;
taalheterogene groepen algemeen.
6.4.7 (1.4.6) Stellen en mondelinge taalvaardigheid
Omschrijving De samenhang tussen de domeinen stellen en mondelinge taalvaardigheid; het
benutten van de onderlinge verbanden om het onderwijs in deze domeinen te
versterken.
Toelichting Het niveau van mondelinge taalvaardigheid heeft invloed op het stellen.
Wanneer leerlingen mondeling goed hun verhaal kunnen doen, neemt de kans
toe dat ze dat schriftelijk ook kunnen. Werken aan mondelinge taalvaardigheid
zal daarom ook de schrijfvaardigheid ten goede komen.
Vooral met jonge kinderen wordt veel mondeling gewerkt, onder andere als
voorbereiding op lees- en schrijfonderwijs. Ook voor anderstalige of taalzwakke
Voetstuk van de Pabo, Kennisbasis Nederlandse taal, pag. 170