Errata Kennisbasis Nederlandse taal Lerarenopleiding ... - Mentorix

woorden aan de slag moeten gaan.
Daarnaast wordt semi-incidenteel woordenschatonderwijs onderscheiden,
bijvoorbeeld bij het werken met praatplaten waarbij wel sprake is van enige
structuur, maar meestal niet van woordselectie, opbouw, enzovoort.
Zie ook Intentioneel woordenschatonderwijs.
2.2.4 Intentioneel woordenschatonderwijs
Omschrijving Een vorm van woordenschatonderwijs waarbij doelbewust en gestructureerd
(planmatig) wordt gewerkt aan het uitbreiden van de woordenschat.
Toelichting Hierbij wordt gebruikgemaakt van een gestructureerde methode met aandacht
voor woordselectie, voor thematisch werken, voor een opbouw in het aanbod,
enzovoort.
Met het oog op leerlingen die met een taalachterstand het basisonderwijs
binnenkomen, zijn er voor peuters en kleuters verschillende methoden
ontwikkeld waarin thematisch en gestructureerd aan woordenschatuitbreiding
wordt gewerkt, bijvoorbeeld Piramide of Schatkist.
Geïnspireerd op het didactisch model van de viertakt (Van den Nulft & Verhallen
2001) wordt ook in taalmethoden steeds meer aandacht besteed aan het
werken aan woordenschat.
Zie ook Didactisch model woordenschatuitbreiding; woordenschatontwikkeling in een
tweede taal; woordenschatontwikkeling bij taalzwakke leerlingen.
2.2.5 Didactisch model woordenschatuitbreiding
Omschrijving Een manier om planmatig te werken aan woordenschatuitbreiding.
Toelichting Bij het (aan)leren van nieuwe woorden is het belangrijk de leeromgeving
daarvoor geschikt te maken, de juiste werkvormen te kiezen, kinderen
strategieën aan te leren en de juiste instructie te geven.
Bij woordenschatonderwijs is het van belang dat het woordnetwerk (mentaal
lexicon) systematisch wordt uitgebreid. Dat betekent dat woorden thematisch
moeten worden aangeboden, dat er veel aandacht moet zijn voor selectie en
dat van oppervlakkige woordkennis gewerkt moet worden naar diepe
woordkennis en van receptief naar productief.
Voor hogere groepen is het van belang dat er veel wordt gelezen.
In het woordenschatonderwijs heeft de viertakt (Van den Nulft & Verhallen
2001) veel weerklank gevonden. Dit model hanteert de volgende fasen:
- voorbewerken (activeren van voorkennis, vooral voor het activeren van al
aanwezige gerelateerde begrippen);
- semantiseren: uitleggen van de woordbetekenis;
- consolideren: oefenen van woord en betekenis. Hiervoor kunnen werkvormen
zoals de woordkast en de woordparaplu worden gebruikt. In het algemeen geldt
dat woorden pas worden verankerd in het woordnetwerk als ze ten minste
zeven keer zijn aangeboden of gebruikt;
- controleren: nagaan of de woorden zijn onthouden. Het is belangrijk dit enkele
weken na het woordenschataanbod te doen.
Een andere veelbeproefde methodiek, vooral bij beginnende
tweedetaalverwervers, is de zogenaamde Total Physical Respons (TPR).
Hierbij geeft de leraar opdrachten aan de leerlingen die fysiek moeten worden
uitgevoerd. De hoge mate van herhaling en het oplopende tempo blijken
effectief voor het vergroten van de receptieve kennis van vooral
inhoudswoorden, zoals zelfstandige naamwoorden en werkwoorden.
Zie ook Selecteren van woorden; semantiseren; mentaal lexicon.
2.2.6 Woordenschattoetsen
Voetstuk van de Pabo, Kennisbasis Nederlandse taal, pag. 80