Errata Kennisbasis Nederlandse taal Lerarenopleiding ... - Mentorix

Voor andere vormen en onderdelen van taalbeschouwingsonderwijs zijn
verschillende didactische modellen geschikt:
De lus (Dekkers 1997) is geschikt voor het ontdekken van regelmatigheden in
taalsysteem en taalgebruik, en leent zich zowel voor incidenteel als intentioneel
onderwijs. Dit model bestaat uit vijf stappen:
- stap 1: het signaleren van een taalverschijnsel;
- stap 2: andere voorbeelden verzamelen;
- stap 3: voorbeelden vergelijken en ordenen;
- stap 4: formuleren van essentiële kenmerken (regelmatigheid);
- stap 5: controleren van de regel.
Dit model doet een beroep op verschillende taalbeschouwingsstrategieën.
Voor het reflecteren op mondeling en schriftelijk taalgebruik in communicatieve
situaties zijn vragen geformuleerd om het taalgebruik in de totale reële context te
bekijken. Hierdoor komt de taalgebruiker tot een betrouwbaar inzicht in taalgebruik,
waarmee hij zijn eigen taalgebruik kan verbeteren:
- Wie zegt…?
- Wat?
- Waarover?
- Aan wie?
- Met welke bedoeling?
- Hoe?
- Langs welke weg en met welke middelen?
- In welke omstandigheden?
- Wat is de reactie, het effect?
(Daems e.a. 2004)
Zie ook Taalbeschouwingsstrategieën; didactiseren van taalverschijnselen.
8.2.10 Toetsen taalbeschouwing
Omschrijving Het toetsen van taalbeschouwing gebeurt meestal met methodeafhankelijke
toetsen.
Toelichting Onafhankelijke toetsen betreffen vooral het taalbewustzijn in de periode van de
beginnende geletterdheid, zoals de toets Taal voor kleuters (CITO).
Er zijn ook onafhankelijke toetsen waarbij zaken als meervoudsvorming,
verkleinwoorden, relaties tussen zinnen/relaties binnen zinnen (verwijswoorden) en
dergelijke worden getoetst, zoals in Taalschaal.
Daarnaast bestaan er onafhankelijke toetsen waarin zinsontleden en
woordbenoemen worden getoetst. Omdat methoden en scholen erg verschillen in
de gehanteerde termen en in de typen zinsdelen en woordsoorten die worden
onderscheiden, wordt voor het grammaticaonderwijs vooral gebruikgemaakt van
methodeafhankelijke toetsen.
Elke methode voor taalbeschouwing biedt methodegebonden toetsen die na
enkele weken onderwijs de prestaties van de leerlingen toetsen. Deze
toetsgegevens kunnen worden gebruikt om leerlingen met elkaar te vergelijken,
maar zijn niet landelijk genormeerd, zoals de onafhankelijke toetsen. De
methodegebonden toetsen zijn deelvaardigheidstoetsen.
Taalbeschouwing in de betekenis van ‘strategieën herkennen en toepassen bij
mondeling en schriftelijk taalonderwijs’ (kerndoel 10) wordt getoetst bij andere
domeinen, zoals beginnende geletterdheid en begrijpend lezen.
Zie ook Toetsen beginnende geletterdheid; toetsen begrijpend lezen.
8.2.11 Criteria leerstofordening taalbeschouwing
Omschrijving Manieren om de leerstof van taalbeschouwing te ordenen en in tijd (door de
leerjaren heen) aan bod te laten komen.
Toelichting De volgende aspecten kunnen een rol spelen bij de ordening van de leerstof voor
taalbeschouwing:
Voetstuk van de Pabo, Kennisbasis Nederlandse taal, pag. 200