Errata Kennisbasis Nederlandse taal Lerarenopleiding ... - Mentorix

- taalproductie stimuleren of taalruimte scheppen: de leraar zorgt ervoor dat de
leerlingen voldoende gelegenheid tot spreken krijgen (zowel in beurtruimte als
inbreng van onderwerpen);
- feedback geven: de leraar schenkt in zijn reactie op leerlingen aandacht aan
verbeteren (bijvoorbeeld door middel van modeling of positief bevestigen).
Deze vaardigheden kunnen in alle mondelinge onderwijsactiviteiten worden
ingezet bij allerlei verschillende vakken.
Zie ook Gesprekspatronen; modeling bij mondelinge taalvaardigheid; mondelinge
taalvaardigheid in taalontwikkelend vakonderwijs.
1.2.2 Modeling bij mondelinge taalvaardigheid
Omschrijving De leraar doet bepaalde denkprocessen hardop voor aan de leerlingen.
Toelichting Modeling is een belangrijke leerkrachtvaardigheid bij strategisch taalonderwijs.
Het houdt in dat de leraar bepaalde denkprocessen hardop voordoet. Zo
worden die veelal impliciete en daardoor onzichtbare vaardigheden voor de
leerlingen verduidelijkt. De leraar fungeert als een model voor de leerlingen.
Modeling kan in bijna alle domeinen van taalonderwijs worden ingezet:
mondelinge taalvaardigheid, beginnende geletterdheid, voortgezet technisch
lezen, begrijpend lezen, stellen, jeugdliteratuur en taalbeschouwing.
Voorbeeld mondelinge taalvaardigheid
De term modeling verwijst in dit domein naar het geven van het correcte model.
Als een leerling bijvoorbeeld zegt: “En toen had ik mijn schoenen aangetrekt”,
reageert de leraar daarop met: “Je had je schoenen aangetrokken… ” en
vervolgt zijn uiting eventueel met een inhoudelijke reactie. De leraar verbetert
de incorrecte vorm dus impliciet door deze hardop correct uit te spreken.
Voorbeeld stellen
Door de denkprocessen die optreden bij het schrijven van een tekst hardop voor
te doen, ondersteunt de leraar het schrijven van de leerlingen. De leraar brengt
bijvoorbeeld zijn gedachten onder woorden als hij een brief aan de
burgemeester begint: “Wat zet ik er ook al weer boven? Beste burgemeester?
Lieve burgemeester? Nee, dat klinkt niet goed. De burgemeester is een
belangrijk iemand, dus geachte burgemeester.”
Zie ook Taalontwikkelende interactievaardigheden; opvattingen taalonderwijs algemeen.
1.2.3 (8.2.2) Vragen stellen
Omschrijving De leraar stelt vragen en nodigt de leerlingen daarmee uit tot taalproductie.
Hij hanteert deze didactische werkvorm daarnaast om leerlingen zelfstandig en
kritisch te laten nadenken; na te gaan of leerlingen het tempo en niveau van de
les kunnen volgen; na te gaan of leerlingen begrippen en feiten kunnen
reproduceren; een foutieve gedachtegang op te sporen en leerlingen bewust te
maken van gevoelens en houdingen ten aanzien van bepaalde verschijnselen.
Toelichting Er zijn verschillende soorten vragen.
Je kunt vragen indelen naar hun (didactische) doel:
- oplossingsgerichte vragen (Welke lessen wil jij dan hebben vandaag?);
- controlevragen (Kun je nog eens uitleggen hoe dat werkt?);
- reproducerende vragen (Wat is de hoofdstad van Spanje?);
- diagnosticerende vragen (Weet je nog wat hoofdsteden waren?);
- opiniërende of evaluatieve vragen (Wat vind jij daarvan?).
Je kunt vragen ook indelen naar hun vorm:
- gesloten vragen: ja/nee vragen en vragen waar maar één bepaald antwoord
op mogelijk is (Hoeveel is twee plus twee? Waar woon je?);
- open vragen: de leraar vraagt leerlingen zelf een antwoord te formuleren.
Voetstuk van de Pabo, Kennisbasis Nederlandse taal, pag. 62