Errata Kennisbasis Nederlandse taal Lerarenopleiding ... - Mentorix

Toelichting Elke methode met aandacht voor (aspecten van) beginnende geletterdheid biedt
methodegebonden toetsen die na enkele weken onderwijs de prestaties van de
leerlingen toetsen. Deze toetsgegevens kunnen worden gebruikt om leerlingen
met elkaar te vergelijken, maar zijn niet landelijk genormeerd, zoals de
onafhankelijke toetsen. De methodegebonden toetsen zijn
deelvaardigheidstoetsen. De meest bekende onafhankelijke toetsen zijn:
Deelvaardigheidstoetsen
Met deze (diagnostische) toetsen kan worden nagegaan welke
deelvaardigheden van het lezen en spellen een leerling niet beheerst. Hiervoor
zijn verschillende toetsen beschikbaar, zoals Taal voor Kleuters (Cito) waarmee
ook andere aspecten van beginnende geletterdheid worden getoetst. Het
Protocol Leesproblemen en Dyslexie (Verhoeven 2001) biedt een uitgebreid
diagnostisch toetssysteem, evenals Diagnostiek van technisch lezen en
aanvankelijk spellen (Van der Leij e.a. 1995).
Herfstsignalering
De herfstsignalering vindt plaats na slechts zes weken leesonderwijs in groep 3
en toetst de leesvaardigheid. Het is een belangrijk hulpmiddel in groep 3 om
vroegtijdig te kunnen ingrijpen bij kinderen bij wie de leesontwikkeling niet goed
lijkt te gaan. Hierdoor wordt de traditionele situatie voorkomen, dat kinderen pas
geholpen worden als ze echt vastlopen.
Drieminutentoets van Cito
Deze toets bestaat uit drie kaarten die elk een minuut hardop moeten worden
gelezen door de leerling. Het gaat om kolommen losse woorden. De eerste kaart
is klankzuiver en geschikt voor halverwege groep 3. De andere kaarten bevatten
meerlettergrepige, niet-klankzuivere woorden, opklimmend in moeilijkheidsgraad.
Taaltoets Alle Kinderen (TAK)
De TAK toetst allerlei aspecten van de taalontwikkeling. De deeltoetsen die
betrekking hebben op beginnende geletterdheid zijn: Klankonderscheiding,
Klankarticulatie, Tekstbegrip en de Verteltaak.
Zie ook Toetsen voortgezet technisch lezen; observatie beginnende geletterdheid;
auditieve vaardigheden; visuele vaardigheden.
3.2.12 Observatie beginnende geletterdheid
Omschrijving Systematische observatiemogelijkheden voor alle aspecten van de beginnende
geletterdheid van de leerling.
Toelichting Met observatielijsten houdt de leraar bij wat de vorderingen van de kinderen zijn
op het gebied van beginnende geletterdheid. Hierbij kan hij gebruikmaken van
de lijst Kleutersignalering van het Protocol Leesproblemen en Dyslexie
(Verhoeven 2001). HOREB is het observatiesysteem van Basisontwikkeling en
bevat instrumenten om ontwikkelingsgericht te kunnen werken met jonge
kinderen in de onderbouw.
Zie ook Ontwikkeling geletterdheid; observatie leesgedrag.
3.2.13 Criteria leerstofordening beginnende geletterdheid
Omschrijving Manieren om de leerstof van de beginnende geletterdheid te ordenen en in tijd
(door de eerste drie schooljaren heen) aan bod te laten komen.
Toelichting Bij de ordening van de leerstof voor beginnende geletterdheid worden
verschillende criteria of werkwijzen gehanteerd. De methoden die zo veel
mogelijk de gehele beginnende geletterdheid beslaan (groep 1 tot en met 3),
volgen De Taallijn of de Tussendoelen beginnende geletterdheid (Verhoeven &
Aarnoutse 1999).
Voor het technisch lezen worden in de meeste methoden de volgende criteria
voor de ordening van de te lezen woorden gehanteerd:
- Klankzuiverheid: de eerst te lezen woorden zijn klankzuiver. Dus niet bed, maar
Voetstuk van de Pabo, Kennisbasis Nederlandse taal, pag. 104