Errata Kennisbasis Nederlandse taal Lerarenopleiding ... - Mentorix

5.2.7 Toetsen begrijpend lezen
Omschrijving Toetsen om het begrijpend lezen te meten.
Toelichting Elke methode voor begrijpend lezen biedt methodegebonden toetsen die na
enkele weken leesonderwijs de prestaties van de leerlingen toetsen. Deze
toetsgegevens kunnen worden gebruikt om leerlingen met elkaar te vergelijken,
maar zijn niet landelijk genormeerd, zoals de onafhankelijke toetsen. De
methodegebonden toetsen zijn deelvaardigheidstoetsen.
De Cito-toetsen begrijpend lezen zijn onafhankelijke toetsen. Er zijn toetsen
begrijpend lezen vanaf groep 3 t/m groep 8. Het toetsen van begrijpend lezen
gebeurt vanaf groep 5 eenmaal per jaar en niet tweemaal, zoals in groep 3 en 4
het geval is. De reden hiervoor is, dat de vaardigheid zich na groep 4 betrekkelijk
langzaam ontwikkelt; een nieuwe meting na een halfjaar levert niet of nauwelijks
nieuwe informatie op.
De Cito-toetsen worden momenteel vernieuwd. De vernieuwde toets voor groep
6 is dit schooljaar beschikbaar. Vanaf schooljaar 2009/2010 is er ook een digitale
versie. De scores worden omgezet in een vaardigheidsscore, de CLIB -score
(Cito Lees Index voor het Basisonderwijs). De toetsgegevens worden
opgenomen in een leerling- en onderwijsvolgsysteem (lovs).
De waarde van onafhankelijke lovs-toetsen zit in de vergelijkingsmogelijkheden
die deze toetsen bieden: a) met het landelijke gemiddelde, b) longitudinale
gegevens van een leerling, inclusief ontwikkelingsperspectief en c) een
discrepantie- of profielanalyse: de vergelijking van de objectief vastgestelde
prestaties van een leerling op verschillende onderdelen.
Zie ook Observatie leesgedrag; kiezen van teksten; niveaubepaling teksten.
5.2.8 (4.2.11) Observatie leesgedrag
Omschrijving Het observeren van leesgedrag van de leerling.
Toelichting Om na te gaan hoe leerlingen een tekst begrijpend lezen, zijn naast
meetinstrumenten ook observaties noodzakelijk. De leraar kan vóór, tijdens en
na het lezen van een tekst nagaan of de leerling bepaalde leesstrategieën
uitvoert en of hij het eigen leesgedrag controleert, bewaakt en evalueert. Ook kan
de leraar vragen met welke leesstrategieën een leerling moeite heeft. Door
gesprekken met leerlingen kan de leraar nagaan in hoeverre ze reflecteren op
hun eigen leesgedrag, in hoeverre ze gemotiveerd of gefrustreerd zijn, hoe ze
proberen teksten te begrijpen en wat hun verwachtingen zijn.
Het Protocol Leesproblemen en Dyslexie (Verhoeven 2001) bevat een
stappenplan met meetinstrumenten en observaties. Ook de methoden bevatten
observatieformulieren voor het leesgedrag.
Voor het technisch voortgezet lezen zijn met name voor de voordrachtsaspecten
observaties geschikt. De meeste methoden hebben hiervoor observatieschema’s
of –lijstjes.
Voor de voordrachtsaspecten geldt echter dat het vaak moeilijk is dit objectief te
beoordelen. De strategieën voor technisch lezen en het vlot lezen worden vrijwel
altijd getoetst. Observatie tijdens toetsing kan zeer nuttig zijn om andere dan
leestechnische factoren te onderzoeken.
Zie ook Toetsen voortgezet technisch lezen; toetsen begrijpend lezen.
5.2.9 Criteria leerstofordening begrijpend lezen
Omschrijving Manieren om de leerstof begrijpend lezen te ordenen en in tijd (door de
schooljaren heen) aan bod te laten komen.
Voetstuk van de Pabo, Kennisbasis Nederlandse taal, pag. 142