Errata Kennisbasis Nederlandse taal Lerarenopleiding ... - Mentorix

tekens en dat die tekens bij elk woord in een andere volgorde staan.
Fase 4: het gebruiken van één of enkele letters voor het hele woord
Kinderen gaan bij het schrijven zowel van links naar rechts als van rechts naar
links.
Fase 5: invented spelling
Kinderen schrijven klanken en woorden zoals ze die horen. Ze gebruiken
verschillende vormen van fonetisch schrift. De spontane spelling gaat geleidelijk
in de richting van spellingconventies.
De ontwikkeling van het schrijfgedrag heeft in de Tussendoelen Beginnende
Geletterdheid een plaats gekregen bij de leerlijnen Functies van geschreven taal
en De relatie tussen geschreven en gesproken taal.
De leesontwikkeling van kinderen is moeilijker waarneembaar. Twee
voorbeelden van stappen in de vroege leesontwikkeling (kleuters/groep 3) zijn:
- Het overzicht dat is terug te vinden in de Tussendoelen beginnende
geletterdheid (Verhoeven & Aarnoutse 1999):
-fase 1: herkenning van 'bekende woorden' (vaak de eigen naam);
-fase 2: woordbeelden vergelijken;
-fase 3: nieuwe woorden lezen.
- Chall (1983) geeft de leesontwikkeling (gecombineerd technisch en
inhoudelijke belangstelling) weer in zes fasen. De eerste heeft betrekking op de
fase voorafgaand aan het technisch lezen, namelijk stadium 0: Voor het lezen,
pseudo-lezen (6 mnd-6 jaar). Deze manier van lezen verwijst naar de manier
waarop kleuters ‘voorlezen’, vaak aan de hand van een prentenboek. Ze lezen
niet echt, maar vertellen het verhaal uit hun hoofd.
De stadia na deze vroege ontwikkeling rekenen we tot het proces van
aanvankelijk lezen. Dit proces wordt vanaf groep 3 meestal op systematische
wijze begeleid en wordt daar meestal aanvankelijk lezen genoemd.
Zie ook Functies van geschreven taal; leerlijnen beginnende geletterdheid.
3.3.3 (5.3.4, 6.3.4) Functionele geletterdheid
Omschrijving Het vermogen tot lezen en schrijven in de maatschappelijke context.
Toelichting In het algemeen omschrijven we het begrip ‘geletterdheid’ als het vermogen om
te lezen en te schrijven. We spreken van ‘functionele geletterdheid’ om te
benadrukken dat het om kennis en vaardigheden gaat die noodzakelijk zijn om te
functioneren in de maatschappelijke context: een geletterde samenleving die
hoge eisen stelt aan schriftelijke communicatie en schriftelijke
informatieverwerking.
Doel van het (basis)onderwijs is onder meer dat leerlingen een bepaald niveau
van functionele geletterdheid bereiken. Dat wil zeggen dat ze in staat moeten
zijn geschreven taal te hanteren in alle voorkomende maatschappelijke situaties.
Ze moeten in staat zijn verkeersborden juist te interpreteren, een spoorboekje te
gebruiken, ondertiteling op de televisie te begrijpen, een handleiding te lezen,
enzovoort. Aarnoutse & Verhoeven (2003) onderscheiden in functionele (=
gevorderde) geletterdheid de volgende componenten:
- Betrokkenheid: lees- en schrijfmotivatie;
- (De)codeervaardigheid: technisch lezen en spellen;
- Tekstvaardigheid: begrijpend lezen en schrijven;
- Strategische vaardigheid: informatieverwerving en kennisverwerving;
- Leeswoordenschat;
- Reflectie: functies en structuur van geschreven taal.
Om te bepalen of in het basisonderwijs een voldoende niveau van functionele
geletterdheid is bereikt, wordt vaak de decodeervaardigheid (technisch lezen) als
indicator gebruikt. Ongeveer 10% van de leerlingen heeft bij het verlaten van de
Voetstuk van de Pabo, Kennisbasis Nederlandse taal, pag. 107