Errata Kennisbasis Nederlandse taal Lerarenopleiding ... - Mentorix

Omschrijving De spreker kan tijdens het spreken verschillende doelen voor ogen hebben.
Toelichting Bewust of onbewust heeft de spreker altijd een doel met wat hij zegt.
De doelen die veelal onderscheiden worden, zijn:
- amuseren (bijvoorbeeld vertellen van een mop);
- informeren (bijvoorbeeld vertellen hoe laat het is);
- instrueren (bijvoorbeeld de weg wijzen);
- overtuigen (bijvoorbeeld zeggen dat je een boek echt moet lezen en vertellen
hoe goed het is).
Vervolgens kiest de spreker (bewust of onbewust) een strategie die afgestemd
is op de luisteraar en op het spreekdoel dat hij heeft. Voorbeelden van
strategieën zijn: het kiezen van een vorm (bijvoorbeeld een verhaal, een
opsomming van feiten, een indringend voorbeeld) of het kiezen van type
taalgebruik (bijvoorbeeld eenvoudige dagelijkse taal of juist vakjargon).
Zie ook Luisterdoelen; tekstdoelen.
1.1.4 Spreektechniek
Omschrijving De spreker heeft controle over zijn tong-, lip- en gehemeltespieren, zodat hij
klanken op een juiste manier kan produceren
Toelichting Bij mondelinge taalvaardigheid is het belangrijk dat de spreker goed
verstaanbaar spreekt.
De aspecten die daarbij een rol spelen zijn:
- uitspraak: de uitspraak van klanken en klankcombinaties;
- articulatie: het duidelijk uitspreken van de klanken. Dit aspect hangt nauw
samen met uitspraak en ze worden ook wel door elkaar gebruikt;
- intonatie: het toonhoogteverloop van woorden en zinnen.
Afhankelijk van de spreeksituatie zal een spreker variëren in volume, tempo en
stemhoogte.
Spreektechniek vormt een onderdeel van logopedie.
Zie ook Voordrachtsaspecten.
1.1.5 Sociale taalfuncties
Omschrijving De spreker hanteert sociale taalfuncties die betrekking hebben op de interactie
tussen mensen.
Toelichting Bij de sociale taalfuncties kan een onderverdeling gemaakt worden in:
- zelfhandhaving: zichzelf verdedigen of bezit beschermen (Die had ik!);
- zelfsturing: eigen handelingen met woorden ordenen of plannen aankondigen
(Dan ga ik eerst naar de bakker en dan naar de supermarkt.);
- sturing van anderen: beïnvloeden van gedrag van anderen (Zullen we gaan
zwemmen?);
- structurering van het gesprek (Mag ik even wat zeggen?).
De sociale taalfuncties verwijzen naar de communicatieve functie van taal.
Zie ook Functies van taal; cognitieve taalfuncties.
1.1.6 Cognitieve taalfuncties
Omschrijving De spreker hanteert cognitieve functies van taal om te verwijzen naar
betekenissen en concepten. Via taal benoemt en ordent hij de werkelijkheid.
Toelichting Cognitieve taalfuncties kunnen op de volgende manier gerangschikt worden op
mate van complexiteit (Kuiken & Vermeer 2005):
- rapporteren: verslag doen van iets wat in de werkelijkheid voorkomt.
Hieronder vallen: benoemen/etiketteren, beschrijven, vergelijken (Dit is een
visje met een lange staart, die andere is korter.);
- redeneren: beschrijving waarin een extra denkstap wordt verwoord. Hieronder
Voetstuk van de Pabo, Kennisbasis Nederlandse taal, pag. 59