Errata Kennisbasis Nederlandse taal Lerarenopleiding ... - Mentorix

7.2.3 Voorlees- en verteltechnieken
Omschrijving De leraar weet hoe hij boeiend kan voorlezen en vertellen.
Toelichting Het vertellen van verhalen is de oudste en meest verspreide vorm van literaire
traditie. Vertellen is altijd een actieve gebeurtenis, waarbij verteller en
luisteraars op elkaar inspelen. Voorlezen brengt een ander soort contact tussen
spreker en publiek mee. Het vraagt een grotere concentratie van het publiek; de
luisteraars kunnen het verloop van het verhaal niet meebepalen.
De geschreven taal in boeken is anders dan de gesproken taal van de verteller.
Goed geschreven voorleesboeken verruimen op een ongedwongen manier de
woordenschat en verrijken het taalgebruik door een gevarieerde zinsbouw,
beeldspraak, woordspelingen en expressieve stijlmiddelen.
Voorlezen is de belangrijkste vorm van boekpromotie en stimuleert om zelf te
gaan lezen (Chambers 1994): zonder voorlezen kunnen kinderen niet uitgroeien
tot echte lezers. Het is een misvatting te denken dat voorlezen alleen maar
nodig is in de eerste fasen van het leesonderwijs: voorlezen blijft in alle jaren
van onderwijs noodzakelijk.
Boeiend voorlezen en vertellen kan een leraar leren en is vooral een kwestie
van durf: hij moet zijn stem en hele lichaam durven gebruiken.
Enkele richtlijnen voor voorlezen en vertellen zijn:
- articulatie: spreek de woorden duidelijk uit;
- intonatie: wees op de hoede voor een voorleesdreun, leg de klemtoon op
bijzondere en versterkende woorden, laat de stem dalen en stijgen om
gevoelens uit te drukken of sfeer op te roepen;
- volume: gebruik stemvolume om de aandacht vast te houden;
- tempo: lees niet te snel, pas het tempo aan, vertraag om de spanning te doen
oplopen en versnel bij de climax;
- pauzes: laat voldoende adempauzes en las iets langere pauzes in,
bijvoorbeeld om de spanning op te voeren;
- ademhaling: zoek een vertelritme dat past bij de ademhaling;
- stemkleur: om personages te typeren, kan de stem vervormd worden. Dat is
niet eenvoudig. Makkelijker is het een personage te typeren door hem of haar
harder of zachter, sneller of trager te laten spreken;
- lichaamstaal: houd voldoende oogcontact met de luisteraars, spreek ze aan
met de ogen en met de hele gezichtsuitdrukking. Druk met de houding en
mimiek gevoelens uit. Onderstreep de woorden met gebaren, maar overdrijf dit
niet.
Zie ook Modeling bij jeugdliteratuur; voordrachtsaspecten; boekpromotie.
7.2.5 Literaire competentie
Omschrijving De leraar stimuleert de leerlingen zich een voorstelling van de opgeroepen
wereld in het boek te vormen en tot een afgewogen oordeel te komen over het
boek.
Toelichting Tijdens het lezen vormt de lezer zich een voorstelling van de personages, de
omgeving en de tijd in het boek. Ook vormt hij zich een oordeel over wat hij
leest. Dit vermogen neemt toe met de leeftijd en leeservaring van de lezer. De
leraar ondersteunt zijn leerlingen hierin door zelf te lezen en te praten over zijn
leeservaringen en door vragen te stellen over boeken.
De leraar kan verschillende soorten vragen stellen. Bijvoorbeeld:
Leesbelevingsvragen: Wat vond je leuk, mooi of goed aan dit boek? Was er iets
in dit boek dat je zelf wel eens hebt meegemaakt? Wat ga je je vriendjes over
dit boek vertellen?
Tekstanalytische vragen: Hoe lang duurt het verhaal? Waar speelt het verhaal?
Welke verhaalfiguur boeide jou het meest? Wie vertelde het verhaal?
(Chambers 1995, Meelis-Voorma e.a. 2008).
Zie ook Modeling bij jeugdliteratuur; begeleiden tekstkeuze; kiezen van teksten.
Voetstuk van de Pabo, Kennisbasis Nederlandse taal, pag. 179