Errata Kennisbasis Nederlandse taal Lerarenopleiding ... - Mentorix

Bijlage 3
Frank Jansma (SBL), Gerard van den Hoven (projectleider Werken aan Kwaliteit/K3), Marko Otten
(projectleider Werken aan Kwaliteit/Voetstuk van de Pabo), Dirk van der Veen (ambt. secretaris K3)
De vakkennis van de leraar
Kennisvereisten op het gebied van de onderwijsinhoud
Voorwoord
Wat leraren moeten weten (kennisvereisten) en kunnen (gedragsvereisten) is wettelijk
vastgelegd in de bekwaamheidseisen. Die eisen zijn geordend in zeven competenties 1
. De
competenties bieden houvast bij de operationalisering van de bekwaamheidseisen. Zij
beschrijven in algemene zin de typen kennis waarover de leraar moet beschikken. Het
competentiekader toont wat leraren met die kennis in de beroepsuitoefening behoren te doen
en met enkele voorbeeld indicatoren is aangegeven hoe dat is te zien.
In een drietal samenhangende projecten werken de lerarenopleidingen samen aan:
1. de beschrijving van de kennis waarover leraren aan het einde van hun opleidingen ten
minste beschikken (kennisbasis);
2. de digitale ontsluiting van die kennis en relevante leerbronnen (kennisbank);
3. een toets- en examineringinstrumentarium waarmee nagegaan kan worden of en in
welke mate leraren-in-opleiding de kennisbasis in de vingers hebben.
De typen kennis waarover de leraar op grond van de bekwaamheidseisen moet beschikken,
worden in het project “Werken aan kwaliteit” door de lerarenopleidingen gezamenlijk nader
uitgewerkt in de kennisbasis. Daarbij kunnen zij het competentiekader en de indicatoren
gebruiken om te laten zien op welke wijze de leraar die kennis moet beheersen. De
kennisbasis laat dus zien wat elke leraar ten minste moet weten op de zeven
competentiegebieden en op welke manier hij dat kan laten zien. Bij het opstellen van de
kennisbasis zijn de opleidingen in 2008-2009 begonnen met de vakinhoudelijke aspecten van
de vakinhoudelijke en didactische competentie, meer specifiek met de vakkennis van de
leraar 2
. Ofwel, wat moet de leraar ten minste weten in relatie tot de onderwijsinhoud?
Deze notitie gaat over het gedeelte van de kennisbasis dat betrekking heeft op de vakkennis
van de leraar in de pedagogisch-didactische context. Hoewel hierbij het accent ligt op de
onderwijsinhoud, zijn er onvermijdelijk ook raakvlakken met aspecten van het onderwijs- en
leerproces.
Vakkennis in een dynamisch kennislandschap
Kennis is een lastig begrip. Er zijn nogal wat benaderingswijzen, opvattingen en definities.
Die vormen met elkaar op zichzelf al een ingewikkeld kennislandschap. Dat landschap is voor
de lerarenopleidingen enigszins in kaart gebracht in de publicatie Kennis in de steigers: ‘Work
in Progress’. Bij die kartering is onder andere in beeld gebracht dat de kennis die de leraar
zelf heeft en waarmee hij zijn werk doet, niet onder één hoedje is te vangen, maar met
verschillende begrippen en perspectieven benaderd moet worden. We gebruiken voor de
kennis die de leraar zelf heeft het begrip ‘beroepskennis’ en dit betreft kennis in de meest
brede zin van het woord. Beroepskennis impliceert dus ook allerlei vormen van ‘praktische
kennis’, ‘knowhow’, ‘tacit knowledge’ enzovoorts 3
. De kennis die besloten ligt in de
1
Om deze competenties aan te duiden wordt in deze tekst verder gebruik gemaakt van de term ‘onderwijscompetenties’.
2
De pabo’s zijn begonnen met de beschrijving van de kennisbasis bij Nederlandse taal en rekenen-wiskunde.
3
Zie voor een definitie van de cursief geschreven begrippen: Carla van Cauwenberghe (red) e.a.: Kennis in de steigers: ‘Work in progress’.
Ruud de Moor Centrum 2008.
Voetstuk van de Pabo, Kennisbasis Nederlandse taal, pag. 236