Errata Kennisbasis Nederlandse taal Lerarenopleiding ... - Mentorix

- Beginsel van de standaarduitspraak: we spellen een woord met de klanken die
we horen in de standaarduitspraak van dat woord.
- Beginsel van de gelijkvormigheid: we spellen een woord of woorddeel zo veel
mogelijk op dezelfde wijze.
- Beginsel van de etymologie: de spelling van een woord wordt soms bepaald
door de herkomst.
Voor het spellingonderwijs zijn deze drie grondregels als volgt geparafraseerd
en verder aangescherpt (Huizenga 2003):
Fonologisch principe
Het hoofdprincipe van de Nederlandse spelling. Elk foneem wordt door een
apart grafeem weergegeven: je schrijft het woord zoals het klinkt.
Morfologisch principe
Daarnaast kennen we de regel van de gelijkvormigheid (je schrijft een
woord/voor- achtervoegsel steeds op dezelfde manier: hond vanwege honden)
en de regel van overeenkomst (als woorden op dezelfde manier worden
gevormd, worden ze ook op dezelfde manier geschreven (grootte vanwege
lengte).
Etymologisch principe
De geschiedenis van een woord is bepalend voor de schrijfwijze. We maken in
onze schrijftaal verschil tussen ij en ei omdat er vroeger uitspraakverschillen
bestonden.
Syllabisch principe
Syllabes of klankdelen van een woord zijn bepalend voor de spelling ervan.
Eindigt een woorddeel op een lange klank, dan schrijf je die met één klinker,
zoals in poot - poten (verenkelingsregel). Eindigt een woorddeel op een korte
klank, dan volgen er twee medeklinkers, zoals in pot - potten
(verdubbelingsregel).
Zie ook Fonologie; morfologie; spellingcategorieën; schriftsystemen.
9.3.3 Correcte spelling en maatschappelijke status
Omschrijving De correcte spelling als toetssteen voor iemands maatschappelijke status.
Toelichting In het geheel van het taalonderwijs is spelling één van de negen domeinen. Kijk
je naar de plaats van spelling in het geheel van taalvaardigheden en taalkennis
waarover iemand beschikt, dan kun je vaststellen dat het gaat om een klein
onderdeel (verzorging) van de vaardigheid stellen.
Ondanks deze bescheiden plaats van spelling in het geheel van taalvaardigheid
staat spelling in het middelpunt van de maatschappelijke aandacht en discussie.
Een paar voorbeelden ter illustratie:
- De enorme aandacht voor het Groot Dictee van de Nederlandse Taal. Het
programma is al meer dan tien jaar elk jaar op televisie, met een keur aan
bekende, beschaafde en gestudeerde Nederlanders en Vlamingen.
- Populaire televisiespelletjes over taal gaan bijna uitsluitend over spelling, denk
aan Lingo en Tien voor Taal.
- In de discussie over de (gebrekkige) taalvaardigheid van aanstaande leraren
gaat het meestal over spellingvaardigheid. Met name die spellingvaardigheid
wordt bij binnenkomst op de pabo getoetst.
De gemiddelde Nederlander lijkt, daarin gesteund door de media,
taalvaardigheid vooral te associëren met spelling. En in het verlengde daarvan
wordt correct kunnen spellen in verband gebracht met allerlei aspecten van
maatschappelijke status: een goede speller is taalvaardig, beschaafd,
intelligent, enzovoort.
Zie ook Verzorging; spellingattitude; spellinghervorming; communicatieve competentie.
Voetstuk van de Pabo, Kennisbasis Nederlandse taal, pag. 223