Errata Kennisbasis Nederlandse taal Lerarenopleiding ... - Mentorix

Figuur 1: In het gebied van de sleutelkennis creëren leraren met behulp van de conceptuele
structuur de onderwijsarrangementen voor het leerstofgebied van de leerling.
De leerstofbeslissingen die de leraar neemt met behulp van de sleutelkennis, de conceptuele
structuur van het schoolvak, worden medebepaald door de maatschappelijke en
onderwijskundige context. Vanuit de maatschappelijke context spelen onder andere mee de
regelgeving over inhoud en vormgeving van onderwijs, de sociaal-culturele en
sociaaleconomische bedding waarin het onderwijs plaatsvindt en, meer specifiek, normen en
waarden die daarin mede richting en betekenis geven aan de interacties tussen mensen.
Vanuit de onderwijskundige context spelen onder andere (vak)didactische en pedagogische
overwegingen een rol die gevoed worden uit wetenschappelijke bronnen van bijvoorbeeld de
ontwikkelings- en leerpsychologie. Leerstofkeuzes worden ten slotte in belangrijke mate
medebepaald door ontwikkelingen op het gebied van de (toegepaste) wetenschap en de
kennisrelatie die het schoolvak heeft met achterliggende wetenschapsgebieden.
Dialoog en dynamiek in kennisgebruik
Het is belangrijk om de voortdurende dynamiek in en tussen deze lagen in beeld te houden.
De leraar moet daarmee uit de voeten kunnen. In figuur 1 is die gedeeltelijk ook in beeld
gebracht in de vorm van invloeden waar de leraar mee te maken heeft bij zijn beslissingen
over de leerstof. Waar het in wezen om gaat, is dat de leraar in staat moet zijn met zijn
beroepskennis deel te nemen in verschillende vormen van dialoog 5
, zowel binnen als tussen
professionele gemeenschappen en in en met de samenleving.
Het principe van ‘dynamiek in dialoog’ is verwerkt in het ‘negen velden model’ als organiser
6
voor het geheel van de kennisbasis .
Figuur 2: structurering in de dynamiek van kennisgebruik
De kolommen in het model weerspiegelen het gesprek tussen leraar en leerling over het
onderwerp van leren in het onderwijsleerproces. Wil de leraar dat gesprek op een vruchtbare
manier kunnen voeren en (bege)leiden, dan moet hij zowel de leerling als het onderwerp van
leren en het proces van onderwijzen en leren grondig kennen. Grondige kennis is gefundeerd
in wetenschappelijke kennis die door de professionele leraar methodisch bemiddeld kan
5 Het begrip ‘dialoog’ wordt hier bewust gebruikt als aanduiding voor het professioneel gevoerde, open en onderzoekende gesprek, waarin
gezichtspunten, opvattingen en argumenten worden vergeleken en gewogen. Dit ter onderscheid met andere vormen van uitwisseling zoals
het debat, waarin opvattingen tegenover elkaar worden geplaatst en argumenten vooral bedoeld zijn om anderen te overtuigen.
6 Het negen velden model moet niet worden opgevat als een voorschrift maar als een hulpmiddel bij het doorgaande proces van inrichten en
onderhouden van de kennisbasis door de opleiders. De vakkennis van de leraar betreft eerst en vooral de rechterkolom, maar zeker op
methodisch niveau is die nauw verweven met de vakdidactiek. Niet voor niets zijn vakinhoud en didactiek samen genomen in één
competentie. Het lijkt verstandig om ook in de beschrijving van de kennisbasis de vakdidactiek niet los te koppelen van de vakinhoud voor
zover dat al mogelijk zou zijn.
Voetstuk van de Pabo, Kennisbasis Nederlandse taal, pag. 238