Errata Kennisbasis Nederlandse taal Lerarenopleiding ... - Mentorix

Omschrijving Het belang van onderwijs in woordbenoemen en zinsontleden.
Toelichting Er is altijd twijfel geweest over het nut van onderwijs in zinsontleden en
woordbenoemen. Argumenten vóór zijn onder andere dat leerlingen inzicht
verwerven in de taalstructuur; dat het hun spelvaardigheid bevordert; dat leerlingen
stijlbesef ontwikkelen; dat het goed is voor begrijpend lezen; dat het goed is voor
het abstraherend vermogen; dat leerlingen inzicht krijgen in verschillen tussen hun
eigen taal en een vreemde taal; dat ze een vreemde taal gemakkelijker leren. Deze
argumenten worden echter regelmatig onderuitgehaald.
Enige kennis van grammatica lijkt toch noodzakelijk. Zonder gebruik van noties als
persoonsvorm en voltooid deelwoord is werkwoordspelling niet goed mogelijk. En
voor begrijpend lezen zijn termen als verwijswoord of voorzetsel handig.
Ook voor de vreemde talen en het Nederlands in het voortgezet onderwijs geldt dat
wordt nagedacht over de plaats en functie van ontleden en woordbenoemen.
Zie ook Taalbeschouwing en vreemdetalenonderwijs.
8.3.11 Taalverandering
Omschrijving Talen veranderen op alle taalkundige niveaus onder invloed van interne en externe
factoren.
Toelichting Taalverandering is een vorm van taalvariatie. Het kan op alle niveaus, van klank tot
zinsstructuur, plaatsvinden. De meest opvallende veranderingen zijn die op
woordniveau. Er komen nieuwe woorden bij, de betekenis van woorden verandert
en bestaande woorden verouderen en raken in onbruik. Talen zijn voortdurend aan
verandering onderhevig.
Enkele voorbeelden van taalverandering in het Nederlands:
- Semantisch: de invloed van een andere taal, zoals het Engels, zorgt ervoor dat
we Engelse leenwoorden gebruiken, zoals dealen of e-mail.
- Syntactisch: steeds vaker wordt ‘hun’ gebruikt als onderwerp (Hun hebben dat
gedaan). Wellicht betrappen we hier een taalverandering op heterdaad.
- Fonologisch: de uitspraak van het Nederlands is ook aan verandering onderhevig.
Wanneer je een Nederlandse radio- of televisie-uitzending uit de jaren vijftig
beluistert, hoor je al duidelijke verschillen met de huidige uitspraak.
Het verschil tussen de spellingwijzen ei en ij is bijvoorbeeld ook terug te voeren op
een klankverandering in het verleden: vroeger sprak men over /liden/ in plaats van
/lijden/, maar wel van /leiden/ in de betekenis van ‘sturen’. De ‘lange ij’ was dus
vroeger een ‘lange i’.
Zie ook Taalvariatie.
8.4.1 (9x) Opvattingen taalonderwijs algemeen
Omschrijving Beschrijving van de overkoepelende opvattingen over het onderwijs
Nederlandse taal op de basisschool.
Toelichting In de discussie over het taalonderwijs van de afgelopen vijftig jaar stond de
volgende vraag centraal: moet het taalonderwijs gericht zijn op de vormen van
taal of op de betekenissen die met taal worden overgebracht?
Bij vorm wordt de nadruk gelegd op technische vaardigheden voor correct
taalgebruik, zoals spelling, zinsbouw, handschrift, uitspraak en
woordherkenning. Bij betekenis gaat het vooral om het begrijpen en produceren
van inhouden.
Taalonderwijs dat overwegend gericht is op vorm, dat is opgedeeld in
afzonderlijke deelgebieden (domeinen) en dat binnen die domeinen
verschillende deelvaardigheden onderscheidt en instrueert, noemen we
traditioneel taalonderwijs.
Van Gelderen e.a. (2004) onderscheiden zes vernieuwende opvattingen over
taalonderwijs met elk een eigen definitie van de verhouding tussen vorm en
betekenis:
Voetstuk van de Pabo, Kennisbasis Nederlandse taal, pag. 206