Errata Kennisbasis Nederlandse taal Lerarenopleiding ... - Mentorix

oppervlakte van de tekst: spelling en interpunctie. De structuur van een tekst
(verhaal) wordt doorgaans bepaald door de loop van de gebeurtenissen (en
toen – en toen).
De aanpak van het denkend schrijven is kenmerkend voor de ervaren schrijver,
die niet alleen schrijft om te communiceren, maar ook om greep te krijgen op
een bepaald onderwerp. De schrijver analyseert zijn schrijftaak en vertaalt die in
een of meer problemen. Hij denkt na over zijn schrijfdoel, over hoe hij de lezer
wil benaderen en over wat hij al weet van het onderwerp. Hij deelt zijn
schrijftaak op in een aantal deeltaken, zoals plannen, formuleren en reviseren.
Overigens kan één en dezelfde ervaren schrijver gebruikmaken van beide
strategieën. Afhankelijk van de schrijfsituatie en schrijftaak kan hij kiezen voor
vertellend schrijven (een e-mailbericht waarin hij aan een vriend vertelt over een
popconcert) of voor denkend schrijven (een recensie in een muziektijdschrift
over hetzelfde popconcert).
Zie ook Schrijfproces; stellen en strategisch taalonderwijs; stappenplan stellen.
6.3.4 (3.3.3; 5.3.4) Functionele geletterdheid
Omschrijving Het vermogen tot lezen en schrijven in de maatschappelijke context.
Toelichting In het algemeen omschrijven we het begrip ‘geletterdheid’ als het vermogen om
te lezen en te schrijven. We spreken van ‘functionele geletterdheid’ om te
benadrukken dat het om kennis en vaardigheden gaat die noodzakelijk zijn om
te functioneren in de maatschappelijke context: een geletterde samenleving die
hoge eisen stelt aan schriftelijke communicatie en schriftelijke
informatieverwerking.
Doel van het (basis)onderwijs is onder meer dat leerlingen een bepaald niveau
van functionele geletterdheid bereiken. Dat wil zeggen dat ze geschreven taal
kunnen hanteren in alle voorkomende maatschappelijke situaties. Ze moeten in
staat zijn verkeersborden juist te interpreteren, een spoorboekje te gebruiken,
ondertiteling op de televisie te begrijpen, een handleiding te lezen, enzovoort.
Aarnoutse & Verhoeven (2003) onderscheiden in functionele (= gevorderde)
geletterdheid de volgende componenten:
- betrokkenheid: lees- en schrijfmotivatie;
- (de)codeervaardigheid: technisch lezen en spellen;
- tekstvaardigheid: begrijpend lezen en schrijven;
- strategische vaardigheid: informatieverwerving en kennisverwerving;
- leeswoordenschat;
- reflectie: functies en structuur van geschreven taal.
Om te bepalen of in het basisonderwijs een voldoende niveau van functionele
geletterdheid is bereikt, wordt vaak de decodeervaardigheid (technisch lezen)
als indicator gebruikt. Ongeveer 10% van de leerlingen heeft bij het verlaten van
de basisschool het (oude) AVI-9 niveau niet gehaald. Zij lopen het risico
functioneel analfabeet te worden.
Zie ook Opvattingen over taalonderwijs; functioneel analfabetisme; schrijven en de
computer; thuissituatie en geletterdheid.
6.3.5 Schrijven en de computer
Omschrijving De invloed van computergebruik op schrijven en schrijfvaardigheid.
Toelichting De computer is de afgelopen decennia steeds belangrijker geworden in onze
samenleving. Internet heeft allerlei papieren dragers verdrongen als
informatiebron en we corresponderen niet meer via de post maar via e-mail en
korte berichten op de mobiele telefoon. De tekstverwerker is ons belangrijkste
gereedschap voor het schrijven van teksten. Dit heeft gevolgen voor de
schrijver en de schrijfvaardigheid. We noemen een paar opvallende
verschijnselen, zonder volledigheid te pretenderen:
De tekstverwerker als gereedschap
Voetstuk van de Pabo, Kennisbasis Nederlandse taal, pag. 166