Errata Kennisbasis Nederlandse taal Lerarenopleiding ... - Mentorix

Beginnende geletterdheid
Omschrijving Taaldomein waarin de oriëntatie op en de verwerving van de beginselen van de
geschreven taal centraal staan (groepen 1 tot en met 3).
Toelichting Voor het onderwijs Nederlands zijn 12 kerndoelen vastgesteld, verdeeld over de
domeinen Mondeling onderwijs (kerndoelen 1 tot en met 3), Schriftelijk onderwijs
(kerndoelen 4 tot en met 9) en Taalbeschouwing, waaronder strategieën
(kerndoelen 10 tot en met 12). Beginnende geletterdheid start in groep 1 en is
een voorwaarde voor het bereiken van de kerndoelen van het Schriftelijk
onderwijs: met verschillende doelen teksten kunnen lezen en schrijven.
In de fase van beginnende geletterdheid – in de groepen 1 tot en met 3 –
oriënteren leerlingen zich op geschreven taal; herkennen ze de functies van
geschreven taal; krijgen ze zicht op het verband tussen gesproken en
geschreven taal; ontdekken ze het principe van het alfabetisch schrift en leren ze
de elementaire leeshandeling uit te voeren. Ze leren niet alleen de beginselen
van het lezen, maar ook van het schrijven. Ze leren met andere woorden hun
gedachten aan papier toe te vertrouwen en schriftelijk met anderen te
communiceren.
De term ‘aanvankelijk lezen’ verwijst naar de fase waarin leerlingen het
alfabetisch principe ontdekken en de elementaire lees- en spellinghandeling
leren uitvoeren. Het taal- en leesonderwijs in groep 3 is veelal sterk op deze fase
gericht.
Zie vooral Ontwikkeling geletterdheid; methodieken beginnende geletterdheid;
jeugdliteratuur.
Bronnen Aarnoutse, C. , Verhoeven, (red.) R. van het Zandt & H. Biemond (2003):
Tussendoelen gevorderde geletterdheid. Leerlijnen voor groep 4 tot en met 8.
Nijmegen: Expertisecentrum Nederlands.
Bacchini, S., R. Dekkers, H. Paus, Th. Pullens & M. Smits (2006): Portaal.
Praktische taaldidactiek voor het primair onderwijs. Muiderberg: Coutinho.
Beernink, R., E. van Koeven, P. Litjens, A. de Groot & M. Vreman (2006):
Taaldidactiek. Utrecht/Zutphen: ThiemeMeulenhoff. Hoofdstuk C, Beginnende
geletterdheid.
Bus, A.G., K.G. Henseler & E. Klatter (1991): Lezen en schrijven in de
onderbouw: praktische implicaties van het onderzoek naar 'emergent literacy'.
Amersfoort: C.P.S.
Chall, J.S. (1983): Stages of Reading Development. New York: McGraw-Hill.
Daems, F., K. van den Branden & L. Verschaffel, red. (2004): Taal verwerven op
school. Taaldidactiek voor basisonderwijs en eerste graad secundair. Leuven:
Acco. Hoofdstuk 3, Ontluikende geletterdheid in het kleuteronderwijs: of hoe
peuters en kleuters schriftelijke communicatie kunnen verkennen.
Elsäcker, W. van der, A. van der Beek, J. Hillen, & S. Peters (2006): De Taallijn.
Interactief taalonderwijs in groep 1 en 2. Nijmegen: Expertisecentrum.
Gelderen, A. van, M. Hoogeveen & I. Zijp (2004): Met een blik op de toekomst.
25 jaar leerplanontwikkeling onderwijs Nederlandse Taal in de basisschool.
Enschede, SLO.
Hansma, H. (2001): Kansrijke Taaldidactiek in groep 1-8. Baarn: HB uitgevers.
Huizenga, H. (2000): Aanvankelijk en technisch lezen. Serie Taal & Didactiek.
Groningen: Wolters-Noordhoff.
Huizenga, H. & R. Robbe (2005): Competentiegericht taalonderwijs.
Groningen/Houten: Wolters-Noordhoff. Hoofdstuk 6, Aanvankelijk lezen.
Knijpstra, H., B. Pompert & T. Schiferli (1997): Met jou kan ik lezen en schrijven.
Een ontwikkelinggerichte didactiek van het leren lezen en schrijven in groep 3 en
4. Assen: Uitgeverij van Gorcum.
Leij, A. van der, A.J.C. Struiksma & J.P. Vieijra (1995): Diagnostiek van
technisch lezen en aanvankelijk spellen. Amsterdam: Vrije Universiteit.
Norden, S. van (2004): Taal leren op eigen kracht. Taalverwerving op school met
behulp van de werkwijze van taalvorming. Assen: Uitgeverij van Gorcum.
Bacchini, S., R. Dekkers, C. Markesteijn, H. Paus, Th. Pullens & M. Smits
(2006): Portaal. Praktische taaldidactiek voor het primair onderwijs. Bussum:
Coutinho. Hoofdstuk 9, Beginnende geletterdheid.
Voetstuk van de Pabo, Kennisbasis Nederlandse taal, pag. 92