Errata Kennisbasis Nederlandse taal Lerarenopleiding ... - Mentorix

leerlingen kan het een goede didactische keuze zijn eerst te investeren in
mondelinge taalvaardigheid en pas daarna in schrijfvaardigheid.
De benadering van Taalvorming (Van Norden 2004) bijvoorbeeld maakt in de
taalronde gebruik van een dergelijke werkwijze. Eerst wordt er uitgebreid
gesproken en pas daarna geschreven.
Andersom kunnen schrijfactiviteiten bepaalde vormen van mondelinge
communicatie ondersteunen. Bij het houden van een presentatie is het
bijvoorbeeld nuttig om van tevoren belangrijke zaken op papier of in een
PowerPoint-presentatie te zetten.
Zie ook Mondelinge taalvaardigheid in geïntegreerd taalonderwijs; tekstdoelen;
tekstsoorten.
6.4.8 (5.4.9) Stellen en begrijpend lezen
Omschrijving De samenhang tussen de domeinen stellen en begrijpend lezen; het benutten
van de onderlinge verbanden om het onderwijs in deze domeinen te versterken.
Toelichting In de praktijk van het onderwijs worden begrijpend lezen en stellen vrijwel altijd
als aparte vaardigheden aangeleerd: stellen via de taalmethode en begrijpend
lezen via de leesmethode. Voor een combinatie valt echter veel te zeggen. Bij
het begrijpend lezen van een tekst gebruik je voor een belangrijk deel dezelfde
cognitieve processen als bij het schrijven van een tekst. Net als de schrijver is
ook de lezer bezig met de structuur van een tekst, de tekstsoort, de stijl of de
bedoeling van de tekst. Lezen en schrijven zijn dus twee kanten van dezelfde
medaille: de geschreven tekst (Huizenga 2004).
De combinatie van begrijpend lezen en stellen kan worden uitgewerkt in lessen
waarin leerlingen de kennis die ze opdoen bij het lezen van een tekst direct
toepassen in een schrijfopdracht.
Dat kan via de volgende stappen:
- het lezen van de tekst;
- het verwerken van de tekst: expliciteren van de gebruikte leesstrategieën
(structuur, tekstkenmerken en tekstsoort bepalen, doel afleiden, hoofdgedachte
bepalen, enzovoort);
- het omzetten van leesstrategieën in schrijfstrategieën;
- het toepassen van schrijfstrategieën in een schrijfopdracht.
Zie ook Leesstrategieën; schrijfstrategieën; tekstsoorten; tekstdoelen.
6.4.9 (9.4.8) Stellen en spelling
Omschrijving De samenhang tussen de domeinen stellen en spelling; het benutten van de
onderlinge verbanden om het onderwijs in deze domeinen te versterken.
Toelichting De domeinen stellen en spelling hangen nauw met elkaar samen. Het correct
kunnen spellen is in feite een onderdeel van het totale schrijfproces. We zeggen
ook wel dat spelling een deelvaardigheid is van stellen.
Wat heeft het spellingonderwijs te bieden aan het stellen?
Spelling wordt in het algemeen stukje bij beetje onderwezen. Leerlingen leren
achtereenvolgens hoe ze met verschillende spellingcategorieën moeten
omgaan. Door veel te oefenen, zijn ze steeds vaker en beter in staat om de
directe spellingstrategie toe te passen. Het correct spellen is dan een
geautomatiseerde vaardigheid. Wanneer leerlingen zich tijdens het schrijven
van een tekst niet meer hoeven af te vragen hoe woorden gespeld moeten
worden, hebben ze veel meer energie of taalvermogen beschikbaar voor
andere aspecten van het stellen: het verwoorden van gedachten, het bouwen
van zinnen, het structureren van een tekst, enzovoort. Dit komt het schrijfproces
en daarmee ook het kwaliteit van de tekst ten goede.
Wat heeft het stelonderwijs te bieden aan de spelling?
In stelonderwijs gaat het om het schrijven van teksten. Leerlingen leren hoe ze
het schrijfproces moeten aanpakken, hoe ze via verschillende fasen tot een
eindproduct kunnen komen. Een van die fasen is het verzorgen van de tekst.
Voetstuk van de Pabo, Kennisbasis Nederlandse taal, pag. 171