Errata Kennisbasis Nederlandse taal Lerarenopleiding ... - Mentorix

Zie ook Criteria leerstofordening voortgezet technisch lezen; criteria leerstofordening
aanvankelijk lezen.
4.3.1 Automatisering
Omschrijving Algemeen: snel informatie uit het geheugen ophalen. Bij lezen: snel
decoderen.
Toelichting Automatiseren is een belangrijke stap in het proces van (technisch) leren
lezen. Het automatiseren van de verschillende strategieën technisch lezen
en met name het lezen met behulp van de visuele woordvorming of directe
woordherkenning bepalen de leessnelheid. Een woord zal gemakkelijker
worden ingeprent als het alzijdig wordt aangeboden, dat wil zeggen door het
zowel uit te spreken, als ernaar te luisteren, als het in een zin te plaatsen,
enzovoort. Verlengde instructietijd (bijvoorbeeld door in de kleutertijd al
aandacht te besteden aan letters, of door pre- en reteaching) kan het
automatiseringsproces stimuleren.
Automatiseringsproblemen komen veel voor bij dyslexie.
Zie ook Leessnelheid; leesproces; strategieën technisch lezen.
4.3.2 Leesproces
Omschrijving Het verwerken van visuele informatie bij het decoderen van tekst.
Toelichting Ideeën over wat lezen is, veranderen op grond van recent wetenschappelijk
onderzoek voortdurend. De bekendste theorieën over het leesproces zijn de
volgende:
Het bottom-upmodel
De elementaire leeshandeling wordt altijd toegepast. Bij vlotte lezers
gebeurt dat razendsnel.
Het top-downmodel
Het lezen wordt gezien als een vaardigheid waarbij woorden worden
herkend op grond van voorkennis over de tekst, op grond van het
waarnemen van vluchtige kenmerken van een woord, enzovoort. In dit
model is lezen met behulp van de context de belangrijkste leesstrategie.
Het interactieve model
Het leesproces wordt gezien als een combinatie van het bottom-upmodel en
het top-downmodel, waarbij directe woordherkenning een grote rol speelt.
De lezer herkent een woord sneller als het in een vertrouwde context staat
en hij af en toe moet terugvallen op lagere leesstrategieën.
Zie ook Strategieën technisch lezen; automatisering; tekstbegrip.
4.3.3 Dyslexie
Omschrijving Ernstige leesstoornis.
Toelichting Dyslexie is door de jaren heen verschillend gedefinieerd. De definitie van de
Gezondheidsraad (1995) luidt: “De commissie spreekt van dyslexie wanneer
de automatisering van woordidentificatie (lezen) en/of schriftbeeldvorming
(spellen) zich niet, dan wel zeer onvolledig of zeer moeizaam ontwikkelt.”
Deze definitie legt de nadruk op dyslexie als automatiseringsprobleem.
Momenteel baseert men zich in het algemeen op deze definitie.
Kenmerkend voor dyslexie zijn de hardnekkigheid van het probleem en het
feit dat leeshulp vaak niet het gewenste effect heeft op korte termijn. In het
algemeen lijkt het erop dat de lezer steeds opnieuw de elementaire
leeshandeling moet uitvoeren. Dyslexie is vaak moeilijk te onderscheiden
van leesproblemen in het algemeen.
Rond het begrip dyslexie is de laatste jaren een enorme wildgroei ontstaan.
Voetstuk van de Pabo, Kennisbasis Nederlandse taal, pag. 126