Errata Kennisbasis Nederlandse taal Lerarenopleiding ... - Mentorix

- over het taalsysteem (woordgebruik, zinsbouw, spelling);
- over het retorisch systeem (tekstsoorten, stijl, publiekgerichtheid,
doelgerichtheid) en over schrijfprocedures (oriënteren, plannen, formuleren,
reviseren).
De communicatieve situatie waarin de schrijver zijn werk doet
Dit wordt ook wel de taakomgeving genoemd. Denk daarbij aan een journalist
die, aanhikkend tegen de deadline, zijn interview met de minister-president
uitschrijft. Of aan een schrijfopdracht die een leraar aan een leerling geeft.
Het eigenlijke schrijfproces
Het eigenlijke schrijfproces bestaat uit drie fasen: plannen, schrijven en
reviseren. Deze fasen beïnvloeden elkaar sterk en zijn recursief: de fasen
wisselen elkaar voortdurend af in een steeds wisselende volgorde.
Tijdens het plannen kiest de schrijver het onderwerp en ontwikkelt hij een
bepaald idee over de te schrijven tekst. Daarbij maakt hij gebruik van de
eerdergenoemde verschillende soorten kennis: over het onderwerp, het
taalsysteem, het retorisch systeem en de schrijfprocedures.
Tijdens het schrijven zet de schrijver zijn gedachten om in geschreven taal. We
onderscheiden daarbij het kiezen van woorden, bouwen van zinnen en alinea’s
(formuleren) en het gebruikmaken van taalregels voor spelling en interpunctie
(coderen).
Tijdens het reviseren herleest en herziet de schrijver (delen van) zijn tekst. Het
kan gaan om revisies van de formulering, de inhoud, de ordening, de spelling
en interpunctie. Het reviseren gebeurt niet alleen aan het eind van het
schrijfproces, maar ook tijdens het schrijven.
Zie ook Stappenplan stellen; formuleren; reviseren; schrijfstrategieën.
6.3.3 Schrijfstrategieën
Omschrijving Aanpakken binnen het schrijfproces en aanpakken van het schrijfproces als
geheel.
Toelichting Het schrijven van een tekst kan worden gesplitst in een aantal activiteiten:
- bepalen doel, publiek en tekstsoort;
- verzamelen, selecteren en ordenen inhoud;
- structureren;
- formuleren van zinnen en alinea’s;
- reviseren;
- verzorgen van spelling en opmaak.
Bij ervaren schrijvers verlopen deze activiteiten vrijwel onbewust. Voor hen zijn
het geautomatiseerde vaardigheden.
Beginnende schrijvers (basisschoolleerlingen) verwerven deze vaardigheden
niet vanzelf. Elke vaardigheid moet de leraar expliciet benoemen, uitleggen en
voordoen. Op die manier laat hij zien hoe de leerling een bepaald probleem
binnen het schrijfproces kan aanpakken: Hoe kom ik aan stof om over te
schrijven? Hoe verwoord ik een bepaalde gedachte? Hoe bouw ik een verslag
op? Hoe verleid ik de lezer om door te lezen? Hoe schrijf ik een bepaald woord?
Een expliciet gemaakte vaardigheid noemen we ook wel een strategie. Het gaat
hier dus om deelstrategieën binnen het schrijfproces.
Als we naar het totale schrijfproces kijken, kunnen we twee overkoepelende
aanpakken of strategieën onderscheiden: het vertellend schrijven (knowledge
telling strategy) en het denkend schrijven (knowledge transforming strategy).
De aanpak van het vertellend schrijven is kenmerkend voor beginnende
schrijvers. Schrijven is voor hen vooral praten op papier. Nadat de
schrijfopdracht is gegeven, beginnen ze onmiddellijk te schrijven. Ze schrijven
meteen een definitieve versie van de tekst. Ze verbeteren hoogstens aan de
Voetstuk van de Pabo, Kennisbasis Nederlandse taal, pag. 165