Errata Kennisbasis Nederlandse taal Lerarenopleiding ... - Mentorix

Vuistregels voor de tekstbespreking zijn:
- Begin een tekstbespreking altijd met positief commentaar.
- Prijs de tekst op aanwijsbare kwaliteiten en geef geen algemene oordelen.
- Stel de schrijver vragen over zijn tekst en over zijn schrijfproces.
- Stel vragen en geef reacties vanuit je positie als lezer.
- Stuur de schrijver met je vragen naar het zelf bedenken van oplossingen.
- Zorg ervoor dat de tekstbespreking suggesties voor het herschrijven van de
tekst oplevert.
Leerlingen kunnen ook worden ingeschakeld bij de tekstbespreking. Zij
bespreken dan elkaars teksten (peer respons). De leraar heeft in dat geval de
taak de leerlingen vertrouwd te maken met het hanteren van genoemde
vuistregels. Dat kan hij bijvoorbeeld doen door middel van modeling.
Zie ook Reflecteren op schrijfgedrag; reviseren; didactisch model stelles; modeling bij
stellen.
6.2.5 Stappenplan stellen
Omschrijving Ondersteuning bij planmatig stellen, waardoor alle aspecten van het
schrijfproces stapsgewijs worden doorlopen.
Toelichting Schrijven is een complex proces, waarin veel aspecten een rol spelen, zoals:
rekening houden met doel, publiek en kenmerken van de tekstsoort; het onder
woorden brengen van bepaalde inhouden; je houden aan regels voor zinsbouw
en spelling, enzovoort. Om leerlingen vertrouwd te maken met al die
verschillende aspecten, maken veel taalmethoden gebruik van een zogenoemd
stappenplan. Bij elke tekst die de leerlingen schrijven, doorlopen ze
systematisch alle stappen uit dit stappenplan.
Een voorbeeld:
- stap 1: nadenken (voor wie is de tekst bedoeld? Wat wil ik schrijven? Met
welke bedoeling schrijf ik? Wat voor tekstvorm kies ik?).
- stap 2: verzamelen (Wat weet ik al? Waar kan ik nog iets vinden? Welke
gegevens kan ik gebruiken? Hoe orden ik de gegevens?).
- stap 3: schrijven (Ik schrijf de eerste versie van de tekst).
- stap 4: afwerken (Ik kijk de tekst goed na en verbeter hem. Ik schrijf de tekst in
het net).
Een dergelijk stappenplan biedt met name zwakke stellers en leerlingen met
schrijfangst houvast bij het schrijven van zakelijke teksten. Een stappenplan
wordt doorgaans geleidelijk ingevoerd, zodat leerlingen het zich stukje bij beetje
kunnen eigen maken. In dat verband is ook het maken van deeloefeningen op
zijn plaats. Het uiteindelijke doel van een stappenplan is dat leerlingen de
geboden procedure voor het schijven van een tekst in hun hoofd hebben zitten.
Het stappenplan heeft zichzelf dan overbodig gemaakt.
In een stappenplan wordt het schrijfproces lineair voorgesteld: je begint bij stap
1 en eindigt bij stap 4. Zo’n procedure kan behulpzaam zijn, maar doet niet
volledig recht aan het recursieve karakter van het schrijfproces: de fasen
wisselen elkaar voortdurend af in een steeds wisselende volgorde.
Zie ook Reflecteren op schrijfgedrag; didactisch model stelles; stelonderwijs aan
taalzwakke leerlingen; schrijfproces.
6.2.6 Voorbeeldteksten
Omschrijving Tekstkenmerken illustreren met behulp van voorbeelden.
Toelichting Het stelonderwijs is erop gericht dat leerlingen verschillende soorten teksten
met eigen specifieke tekstkenmerken leren schrijven (zie kerndoelen 5 en 8).
Een tekstkenmerk van een gedicht is bijvoorbeeld het rijmschema; een
tekstkenmerk van een brief is bijvoorbeeld de aanhef; een tekstkenmerk van
een sprookje is bijvoorbeeld de beginzin “Er was eens…”. Leerlingen worden
Voetstuk van de Pabo, Kennisbasis Nederlandse taal, pag. 160