Errata Kennisbasis Nederlandse taal Lerarenopleiding ... - Mentorix

Omschrijving Toetsinstrumenten waarmee de woordkennis van leerlingen getoetst kan
worden.
Toelichting Een leraar zal curriculumafhankelijke woordenschattoetsen willen hanteren om
te controleren of de woorden die hij heeft aangeboden, beklijfd zijn. In
methoden waarin intentioneel aan woordenschatuitbreiding wordt gewerkt, zijn
dergelijke toetsen vaak opgenomen. Woorden kunnen productief en receptief
worden getoetst. Het is belangrijk de toetsvorm af te stemmen op de leerdoelen.
Voor een leraar is het vrij eenvoudig zelf te toetsen of woorden receptief dan
wel productief gekend worden. Dit vindt in feite ook al plaats tijdens de
consolideringfase. Aan de uitslag van een dergelijke toets moet de leraar
consequenties voor het vervolgaanbod verbinden. Woorden die nog niet gekend
zijn, moeten nogmaals worden aangeboden.
Daarnaast zijn er de onafhankelijke toetsen waarmee gemeten kan worden of
de omvang van de receptieve en de productieve woordenschat van een leerling
passend is voor zijn leeftijd. Het Cito-leerlingvolgsysteem bevat enkele
woordenschatonderdelen, onder andere in het pakket van de Taaltoets voor
Alle Kinderen (de zogenaamde TAK-toets). Het afnemen van veel van
dergelijke toetsen, vooral de productieve toetsen, dient één-op-één te gebeuren
en is daarmee erg tijdrovend.
Zie ook Didactisch model voor woordenschatuitbreiding; receptieve woordenschat;
productieve woordenschat.
2.2.7 Woordenschrift
Omschrijving Schrift waarin de leraar bijhoudt welke woorden de leerlingen kennen.
Toelichting Een woordenschrift is een soort logboek waarin de leraar het resultaat van zijn
woordenschatonderwijs bijhoudt. Hij noteert welke woorden hij heeft
aangeboden en welke leerlingen deze receptief of productief beheersen. Dit
middel kan zowel bij incidenteel als bij intentioneel woordenschatonderwijs
worden ingezet. Het is een uitermate bruikbare bron voor het maken van
curriculumafhankelijke woordenschattoetsen.
Zie ook Intentioneel woordenschatonderwijs; incidenteel woordenschatonderwijs.
2.2.8 Woordenlijsten
Omschrijving Gepubliceerde lijst met woorden die geselecteerd zijn voor de leerstofordening
in het woordenschatonderwijs
Toelichting In het woordenschatonderwijs is het belangrijk om met woordenlijsten te
werken. Het reguliere thematische aanbod van scholen sluit namelijk vaak niet
aan op de behoefte van leerlingen aan een basiswoordenschat die verder
uitgebouwd kan worden. In een kleutergroep is binnen het thema kastelen
bijvoorbeeld het woord jonkvrouw geen woord dat zou moeten behoren tot de
basiswoordenschat van een kleuter. De woorden die daar wel toe behoren,
komen vaak niet expliciet aan bod omdat ze zo 'gewoon' lijken, zoals kar. Met
behulp van een woordenlijst kunnen leerkrachten zich bewust worden van de
basiswoorden die kinderen moeten beheersen. Vooral in groepen met veel
anderstalige leerlingen is dit belangrijk.
Er zijn verschillende veelgebruikte woordenlijsten in omloop, gericht op
verschillende doelgroepen en verschillende leeftijden:
- Mulder e.a. (2009), in opdracht van de gemeente Amsterdam gemaakte
basiswoordenlijsten voor kleuters in groep 1 en groep 2.
- Bacchini e.a. (2005), de allereerste Nederlandse woorden voor anderstalige
peuters en kleuters. Deze lijst bestaat uit drie sublijsten: de eerste 50 woorden,
de eerste 200 woorden en de eerste 1.001 woorden. De lijst is alfabetisch
geordend en ook naar thema.
- Kohnstamm e.a (1999), gebaseerd op onderzoek in Nederland en België. De
lijst geeft een overzicht van de receptieve woordenschat die Nederlandstalige
kinderen moeten hebben bij de overgang van de kleuterschool naar de lagere
school.
Zie ook Woordfrequentie.
Voetstuk van de Pabo, Kennisbasis Nederlandse taal, pag. 81